Форма входа
Читем онлайн Шарманка (на белорусском языке) - Болеслав Прус
Шрифт:
-
+
Интервал:
-
+
Закладка:
Сделать
Ураннi жанчыны самi падмяталi кватэру, а апоўднi нанятая жанчына прыносiла iм не надта багаты абед. Зрэшты, жанчыны гэтыя амаль не адыходзiлiся ад сваiх гаманлiвых машын.
Дзяўчынка звычайна сядзела каля акна. Гэта было дзiця цёмнавалосае, з прыгожым тварыкам, але бледнае i нейкае нерухавае. Часамi дзяўчынка вязала двума пруткамi паясок. А то забаўлялася лялькай, якую апранала i распранала паволi, як быццам з цяжкасцю. Часамi не рабiла нiчога, сядзела сабе ды праз акно прыслухоўвалася да чагосьцi.
Пан Томаш нiколi не бачыў, каб гэтае дзiця спявала або бегала па пакоi, не бачыў нават усмешкi на бяскроўных вуснах i нерухомым твары.
"Дзiўнае дзiця!" - думаў мецэнат i пачаў прыглядацца больш уважлiва.
Аднойчы (гэта было ў нядзелю) ён заўважыў, што мацi дала дзяўчынцы малы букецiк. Тая крыху ажывiлася. Разбiрала, складала кветкi, цалавала iх. Нарэшце зноў звязала ў букецiк, паставiла ў шклянку з вадой i, сеўшы ў сваiм акне, сказала:
- Праўда, мама, што тут сумна?..
Пан Томаш абурыўся. Як можа быць сумна ў доме, у якiм ён столькi год пражыў у добрым настроi!
Потым неяк мецэнат вярнуўся ў свой кабiнет гадзiн каля чатырох. Сонца якраз свяцiла ў акно яго суседак, i грэла яно вельмi моцна. Пан Томаш зiрнуў у той бок i, вiдаць, заўважыў штосьцi незвычайнае, бо хуценька надзеў пенснэ.
Вось што ён заўважыў:
Худзенькая дзяўчынка, залажыўшы рукi за галаву, амаль дагары ляжала на падваконнi i... шырока адкрытымi вачыма глядзела проста на сонца. На тварыку яе, заўсёды такiм нерухомым, праяўлялiся нейкiя пачуццi: цi то радасць, цi то смутак...
- Яна сляпая! - шапнуў мецэнат, здымаючы пенснэ. У гэты момант яму ажно ў вачах закалола ад думкi, што нехта можа глядзець на сонца, якое дыхае жывым агнём.
I сапраўды, дзяўчынка два гады ўжо была сляпая. На шостым годзе яна захварэла на нейкую лiхаманку, тыдняў некалькi была непрытомная, а потым так знясiлела, што ляжала як мёртвая, не варушачыся i не гаворачы анi слова.
Яе паiлi вiном i булёнамi, i паступова яна ачуньвала. Але ў першы дзень, калi яе пасадзiлi на падушцы, малая спыталася ў мацi:
- Мама, гэта ўжо ноч?
- Не, дзiцятка... А чаму ты так кажаш?
Але дзяўчынка не адказала: ёй хацелася спаць. А назаўтра, калi апоўднi прыйшоў доктар, спыталася зноў:
- Гэта яшчэ ўсё ноч?..
Тады стала ясна, што дзяўчынка не бачыць. Доктар агледзеў яе вочы i зрабiў заключэнне, што трэба пачакаць.
Аднак, чым больш хворая дужэла, тым мацней непакоiлася сваiм калецтвам...
- Мама, чаму я цябе не бачу?..
- Вочкi табе засланiла. Але гэта пройдзе.
- Калi пройдзе?..
- Хутка.
- Можа, мамачка, заўтра?
- Дзён праз некалькi, дарагая.
- Калi гэта пройдзе, дык ты мне, мама, скажы. Бо вельмi ж сумна!..
У чаканнi праходзiлi днi i тыднi. Дзяўчынка пачала ўжо ўставаць з пасцелi. Навучылася вобмацкам хадзiць па пакоi; сама апраналася i распраналася, памаленьку ды асцярожна.
А зрок не вяртаўся.
Аднойчы яна сказала:
- Мама, праўда, што ў мяне блакiтная сукенка?
- Не, дачушка, у цябе шэрая.
- Ты бачыш яе?
- Бачу, мiлая.
- Так, як i ўдзень?
- Ага.
- Я таксама буду ўсё бачыць праз некалькi дзён?.. Не, можа, за месяц...
А таму, што мацi нiчога ёй не адказвала, малая гаварыла далей:
- Праўда, мама, што на дварэ ўвесь час дзень?.. А ў садзе - дрэвы, як i раней?.. Цi прыходзiць да нас белы коцiк, што з чорнымi лапамi?.. Праўда, мама, што я бачыла сама сябе ў люстры?.. Дзе тут люстра?..
Мацi падала ёй.
- Трэба глядзець сюды, дзе гладка, - гаварыла дзяўчынка, прыкладаючы люстра да твару. - Нiчога не бачу, - сказала яна. - А ты, мама, бачыш мяне ў люстры?
- Бачу, рыбка мая.
- А як жа ты бачыш? - жаласлiва ўскрыкнула малая. - Калi я не бачу сябе там, то там ужо нiчога не павiнна быць. А тая, што ў люстры, яна мяне бачыць цi не?
Ды мацi расплакалася i выбегла з пакоя.
Калека найбольш любiла дакранацца рукамi да дробных рэчаў, распазнаваць iх.
Неяк мацi прынесла ёй фарфоравую ляльку, прыгожа апранутую, за цэлы рубель. Дзяўчынка не выпускала яе з рук, дакраналася да ляльчынага носiка, вуснаў, вачэй, забаўлялася ёю.
Спаць лягла вельмi позна, усё думаючы пра сваю ляльку, якую палажыла ў скрынку, высланую ватай.
Ноччу мацi прачнулася ад нейкага шораху ды шэпту. Схапiлася з ложка, запалiла свечку i ўбачыла ў куточку сваю малую, што ўжо апранутая гуляла з лялькай.
- Што ты робiш, дзiцятка маё? - закрычала мацi. - Чаму ты не спiш?
- Бо ўжо ж, мама, дзень, - адказала малая.
Дзень i ноч злiлiся для яе ў адно - ужо назаўсёды...
Паступова памяць зрокавых уражанняў пачала ў дзяўчынкi згладжвацца. Чырвоная вiшня стала для яе вiшняй гладкай, круглай i мяккай, блiскучая манета была цвёрдым i звонкiм кружочкам, пакрытым трошкi выпуклай разьбой. Малая ведала, што пакой большы за яе, дом большы за пакой, вулiца за дом. Аднак усё гэта неяк скарацiлася ў яе ўяўленнi.
Увага яе накiравалася на пачуццi дотыку, нюху ды слыху. Яе твар i рукi сталi такiмi ўражлiвымi, што, наблiзiўшыся да сцяны, яна за некалькi цаляў адчувала лёгкi холад. Тое, што было далей, даходзiла толькi праз слых. Вось яна цэлымi днямi i прыслухоўвалася.
Яна пазнавала, як iдзе - шоргаючы нагамi - дворнiк, якi гаварыў пiсклява i падмятаў двор. Ведала, калi едзе з дрывамi сялянскi воз, калi - рамiзнiк, а калi - кары, на якiх вывозяць смецце.
Найменшы шорах, пах, пахаладанне або пацяпленне паветра дзяўчынка абавязкова заўважала. З незразумелай хуткасцю яна падхоплiвала гэтыя дробныя з'явы i з усяго рабiла вывады.
Аднойчы мацi паклiкала служанку.
- Янiхi няма, - сказала калека, як заўсёды, седзячы ў куточку. - Яна пайшла па ваду.
- А ты адкуль гэта ведаеш? - здзiвiлася мацi.
- Адкуль?.. Я ж ведаю, што яна ўзяла ў кухнi вядро, пасля пайшла на другi двор, напампавала вады. А цяпер гаворыць з дворнiкам.
I сапраўды з-за паркана даходзiў лёгенькi падвойны водгалас гаманы, але такi невыразны, што толькi моцна натужыўшыся можна было яго пачуць.
Аднак нават такая абвостранасць другiх адчуванняў не магла замянiць дзяўчынцы зроку. Ёй не хапала ўражанняў, яна пачала сумаваць.
Ёй дазволiлi хадзiць па ўсiм доме, i гэта яе трошкi супакойвала. Абтупала малая кожны камень на двары, дакранулася да кожнай рыны i бочкi. Але найбольш прыемнымi былi ёй падарожжы да двух зусiм розных светаў - у сутарэнне i на гарышча.
У сутарэннi паветра было халоднае, сцены вiльготныя.
Прыглушаны грукат даходзiў зверху; iншае водгулле знiкала. Для сляпое гэта была ноч.
А на гарышчы, асаблiва ў акенцы, адбывалася зусiм iншае. Шуму там было больш, чым у пакоi. Сляпая чула грукат вазоў з некалькiх вулiц; тут гуртавалiся крыкi з усяго дома. Твар яе авяваў цёплы вецер. Яна чула птушыны шчэбет, гаўканне сабак i пошум дрэў у суседнiм садзе. Тут для яе быў дзень...
Мала гэтага. На гарышчы часцей, чым у пакоi, свяцiла сонца, а калi дзяўчынка паварочвала да яго пагаслыя вочы, ёй здавалася, што яна штосьцi бачыць. Ва ўяўленнi прачыналiся ценi формаў i колераў, вельмi невыразныя ды палахлiвыя, i яна не магла што-небудзь прыгадаць...
Якраз у гэтыя днi мацi яе пачала жыць разам са сваёй сяброўкай, заняла пакойчык у доме, дзе жыў пан Томаш. Абедзве жанчыны былi задаволены новай кватэрай, аднак для сляпой змена месца была сапраўдным няшчасцем.
Малая павiнна была сядзець у пакоi. На гарышча i ў сутарэнне не можна было хадзiць. Не чула яна нi птушак, нi дрэў, на дварэ была страшэнная цiшыня. Нiколi не заходзiлi сюды нi гандляры старызнай, нi паяльшчыкi, нi смеццяры. Не пускалi сюды нi баб, што спяваюць набожныя песнi, нi жабрака, якi грае на кларнеце, нi шарманшчыкаў.
Адной прыемнасцю для яе было ўглядацца на сонца, якое не заўсёды свяцiла аднолькава i вельмi хутка хавалася за дамамi.
Дзяўчынка зноў пачала сумаваць. Зблажэла за некалькi дзён, на твары з'явiўся выраз абыякавасцi i амярцвення, якi так здзiвiў пана Томаша.
Не могучы бачыць, калека хацела, прынамсi, чуць розныя водгаласы. А дома было цiха...
- Беднае дзiця! - неаднойчы шаптаў пан Томаш, прыглядаючыся да малое.
"Калi б я мог што-небудзь зрабiць для яе!.." - думаў ён, бачачы, як дзiця з кожным днём блажэе ды марнее.
У гэты час надарылася такое, што адзiн з сяброў мецэната судзiўся i, як заўсёды, даў пану Томашу дакументы свае судовай справы, каб той паглядзеў iх i дапамог, параiў. Праўда, пан Томаш ужо не выступаў у судах, але як вопытны юрыст умеў паказаць найбольш адпаведны шлях усёй справы i выбранаму iм адвакату дапамагаў парадамi.
Цяперашняя справа была заблытаная. Чым больш пан Томаш учытваўся ў дакументы, тым больш яго ў гэтую справу цягнула. У пенсiянеры прачнуўся адвакат. Ён не выходзiў ужо з кватэры, не правяраў, цi сцерлi пыл у салонах, а, зачынiўшыся ў сваiм кабiнеце, чытаў дакументы i рабiў нататкi.
Увечары стары мецэнатаў лёкай прыйшоў са штодзённым рапартам. Далажыў, што панi дактарыха з дзецьмi паехала на ўсё лета на дачу, што сапсаваўся водаправод, што дворнiк Казiмеж паскандалiў з гарадавым i пайшоў на тыдзень у кутузку. У канцы спытаўся: цi не захоча пан мецэнат убачыць толькi што нанятага дворнiка?..
На этой странице вы можете бесплатно читать книгу Шарманка (на белорусском языке) - Болеслав Прус бесплатно.
Похожие на Шарманка (на белорусском языке) - Болеслав Прус книги
- Анелька - Болеслав Прус - Проза
- Блiзкасць (на белорусском языке) - Жан Сартр - Проза
- Жена-девочка - Томас Майн Рид - Проза
- Макс - Джон Маклей - Проза
- Последний август - Петр Немировский - Рассказы / Проза / Русская классическая проза