Дзверы расчынiлiся. Ледзь заўважным рухам афiцэр паказаў на чалавека з тварам-чэрапам.
- Пакой 101, - сказаў ён.
Ўiнстан адчуў навокал атарапеласць i замяшанне. Чалавек кiнуўся на падлогу i ўкленчыў, сашчапiўшы рукi.
- Таварыш! Афiцэр! - закрычаў ён. - Вы не павiнны мяне туды пасылаць! Я ж вам ужо ўсё сказаў! Што вы яшчэ хочаце ведаць? Мне болей няма ў чым прызнавацца, няма! Скажыце толькi, што вам трэба, i я адразу ўсё скажу. Напiшыце ўсё, што хочаце, i я падпiшу! Толькi не пакой сто адзiн!
- Пакой 101, - паўтарыў афiцэр.
Твар чалавека, i гэтак ужо вельмi бледны, набыў проста неверагодны, на думку Ўiнстана, колер. Ён быў цяпер выразна зялёны.
- Нiчога мне не рабiце! - крычаў ён. - Вы тыднямi марылi мяне голадам. Канчайце i дайце мне памерцi. Расстраляйце мяне. Павесьце мяне. Засудзiце мяне на дваццаць пяць гадоў. Можа, трэба яшчэ каго-небудзь выдаць? Скажыце каго, i я раскажу вам усё, што вы хочаце. Мне ўсё роўна, хто гэта будзе i што вы яму зробiце. У мяне жонка i трое дзяцей. Старэйшаму яшчэ няма шасцi. Можаце ўзяць iх усiх i перарэзаць iм глоткi на маiх вачах, а я буду стаяць i глядзець. Толькi не пакой сто адзiн!
- Пакой 101, - зноў паўтарыў афiцэр.
Чалавек абвёў лютым позiркам астатнiх вязняў, быццам шукаючы iншую ахвяру, каб выставiць замест сябе. Яго вочы спынiлiся на знявечаным твары чалавека без падбародка. Ён ускiнуў худую руку.
- Вось каго вам трэба ўзяць, а не мяне! - закрычаў ён. - Чулi, што ён казаў, як яму далi па пысе? Пакiньце мне хоць якi шанц, i я перакажу вам слова ў слова. Ён супраць Партыi, а не я.
Ахоўнiкi выступiлi наперад. Худы ўжо крычаў на ўсё горла.
- Вы не чулi! - паўтараў ён. - Напэўна, сапсаваўся тэлегляд. Вам патрэбны ён! Бярыце яго, а не мяне!
Два мажныя ахоўнiкi нахiлiлiся, каб узяць яго за рукi. Але ў гэты самы момант ён пляснуўся на падлогу i ўчапiўся што было сiлы за сталёвую ножку лавы. Ён працягла завыў, як нейкi дзiкi звер. Ахоўнiкi ўзялiся за яго, спрабуючы адарваць ад ножкi, але ён трымаўся з неверагоднай сiлай. Яны тузалi яго секунд двадцаць. Вязнi сядзелi цiха, склаўшы рукi на каленях, пазiраючы проста перад сабой. Выццё абарвалася; у чалавека цяпер хапала духу толькi на тое, каб трымацца. Але тады пачуўся iншы крык. Ахоўнiк раструшчыў яму ботам палец на руцэ. Яны паставiлi яго на ногi.
- Пакой 101, - сказаў афiцэр.
Чалавека вывелi. Ён iшоў хiстаючыся, з пануранай галавою, прыцiскаючы да грудзей скалечаную руку. Ваяўнiчасць пакiнула яго.
Прайшло даволi шмат часу. Калi чалавека з тварам-чэрапам вывелi апоўначы, дык цяпер была ранiца, калi ж ранiцаю, дык цяпер быў вечар. Ўiнстан ужо дзве цi тры гадзiны быў адзiн у камеры. Яму было так мулка сядзець на вузкай лаве, што часта ён уставаў i хадзiў па камеры, не выклiкаючы нараканняў тэлегляда. Кавалак хлеба яшчэ ляжаў там, дзе кiнуў яго чалавек без падбародка. Напачатку вельмi цяжка было прымушаць сябе не глядзець на яго, але цяпер голад саступiў месца смазе. У роце было глеўка i смярдзюча. Няспыннае гудзенне i нязменнае белае святло выкдiкалi ў iм нейкую млосць i адчуванне пустэчы. Часам ён уставаў, бо не было ўжо як трываць боль у касцях, але зараз жа сядаў, бо ў яго так кружылася галава, што ён не быў пэўны, што ўстоiць на нагах. Як толькi яму ўдавалася хоць трошкi апанаваць свае фiзiчныя адчуваннi, яго зноў ахапляў жах. Часам са згаслай надзеяй ён думаў пра О'Браэна i пра лязо. Можна было спадзявацца, што лязо будзе схаванае ў ежы, калi яго ўвогуле будуць кармiць. Яшчэ больш расплывiстымi былi яго думкi пра Джулiю. Можа, цяпер яна недзе пакутуе яшчэ горш за яго. Можа, якраз у гэты момант яна крычыць ад болю. Ён падумаў: "Калi б я мог уратаваць Джулiю, падвоiўшы свой боль, цi зрабiў бы я гэта? Так, зрабiў бы". Але гэта была проста тэарэтычная гатовасць, ён быў гатовы, бо ведаў, што мусiць быць гатовы. Ён не адчуваў гэтага. Тут, у гэтым месцы, нiчога немагчыма было адчуваць, апроч болю i прадчування болю. Дый цi магчыма, калi ты ўжо пакутуеш, жадаць дзеля нейкiх прычын, каб твой боль быў яшчэ мацнейшы? Але на гэтае пытанне пакуль яшчэ не было адказу.
З калiдора зноў пачуўся стук ботаў. Дзверы адчынiлiся. У камеру ўвайшоў О'Браэн.
Ўiнстан ускочыў на ногi. Тое, што ён пабачыў, так яго ўразiла, што ён забыўся пра асцярожнасць. Першы раз за шмат гадоў ён не зважаў на прысутнасць тэлегляда.
- Яны i вас узялi! - закрычаў ён.
- Яны ўзялi мяне ўжо даўно, - адказаў О'Браэн мяккай, амаль шкадавальнай iронiяй. Ён адступiў убок. З-за яго спiны ўзнiк шыракагруды ахоўнiк з доўгiм чорным кiем у руцэ.
- Вы ведалi гэта, Ўiнстан, - сказаў О'Браэн. - Не манiце сабе. Вы ведалi гэта - вы заўсёды ведалi гэта.
Так, цяпер ён бачыў, ён заўсёды гэта ведаў. Але думаць пра гэта не было часу. Усё, на што яму хапала позiрку, быў кiй у руцэ ахоўнiка. Ён мог ударыць у любое месца: па патылiцы, па кончыку вуха, па руцэ, па локцi...
Па локцi! Ён асеў на каленi, амаль спаралiзаваны, схапiўшыся рукою за збiты локаць. Уваччу ўсё выбухнула жоўтым святлом. Немагчыма, немагчыма, каб толькi адзiн удар мог спрычынiць такi боль! Зрок трохi прасвятлеў, i ён мог бачыць, як тыя двое паглядаюць зверху на яго. Ахоўнiк душыўся смехам. Ва ўсялякiм разе, на адно пытанне адказ быў гатовы. Нiколi, нiзавошта на свеце ён не пажадае, каб памацнеў яго боль. Што да болю, дык тут можна было хацець толькi аднаго: каб ён спынiўся. Няма ў свеце нiчога страшнейшага за фiзiчны боль. Перад болем няма герояў, няма герояў, думаў ён зноў i зноў, калi курчыўся на падлозе, марна сцiскаючы сваю знявечаную левую руку.
2
Ён ляжаў на нечым, што нагадвала раскладанку, толькi значна вышэй ад зямлi, i быў прывязаны так, што не мог варухнуцца. У твар яму бiла святло, мацнейшае, чым звычайна. О'Браэн стаяў побач i ўважлiва глядзеў на яго. З другога боку стаяў чалавек у белым халаце са шпрыцам у руках.
Нават расплюшчыўшы вочы, ён не адразу зразумеў, што адбываецца навокал. У яго было ўражанне, што ён нiбы ўсплыў у гэтым пакоi з нейкага зусiм iншага, глыбокага, падводнага свету. Колькi ён там прабыў, ён не ведаў. З таго часу, як яго арыштавалi, ён болей не бачыў нi дня, нi ночы. Дый успамiны яго былi перарывiстыя. Былi часы, калi свядомасць, нават тая, што маеш у сне, спыняла свой ток i пачыналася зноў пасля нiчым не запоўненага перапынку. Але як доўга цягнулiся гэтыя перапынкi - днi, тыднi або толькi секунды, - даведацца было немагчыма.
Кашмарны сон пачаўся з таго першага ўдару па локцi. Пасля ён зразумеў, што ўсё, што тады адбылося, было толькi папярэдняй падрыхтоўкай, звычайным допытам, якому падлягалi амаль усе вязнi. Быў доўгi спiс злачынстваў шпiянаж, сабатаж i iншыя, - у якiх кожны мусiў прызнацца, што ўспрымалася як сама сабой зразумелая рэч. Прызнанне было фармальнасцю, хоць катавалi па-сапраўднаму. Колькi разоў яго бiлi, як доўга - ён не памятаў. Заўсёды пры iм было адначасова пяць цi шэсць чалавек у чорнай унiформе. Часам бiлi кулакамi, часам кiямi, часам сталёвымi прутамi, часам ботамi. Часам бывала, што ён качаўся на падлозе, не маючы сораму, нiбы жывёла, курчачыся сяк i так у бясконцым, безнадзейным намаганнi ўхiлiцца ад удараў, а замест таго падстаўляючыся ўсё новым i новым ударам у рэбры, у жывот, па локцях, па лытках, у пахвiну, па машонцы, па хрыбце. Бывала часам, што катаванне цягнулася так доўга, што яму пачынала здавацца жорсткiм, агiдным, непрабачальным не тое, што ахоўнiкi яго бiлi, але што ён нiяк не мог прымусiць сябе страцiць прытомнасць. Бывала, што нервы здраджвалi яму, i ён пачынаў крычаць аб лiтасцi яшчэ перад тым, як яго пачыналi бiць, калi аднаго толькi выгляду кулака, занесенага для ўдару, было дастаткова, каб ён пачаў сыпаць прызнаннi аб сапраўдных i выдуманых злачынствах. Бывала таксама, што ён вырашаў нi ў чым не прызнавацца, i кожнае слова трэба было вырываць з яго праз нясцерпны боль, бывала i так, што ён спрабаваў iсцi на кампрамiс, кажучы сабе: "Я прызнаюся, але толькi не цяпер. Буду трываць, пакуль здолею. Яшчэ тры ўдары, яшчэ два ўдары, i тады я скажу iм усё, што яны хочуць". Часам яго збiвалi так, што ён не мог стаяць, пасля кiдалi, як мех з бульбай, на каменную падлогу ў камеры, i давалi некалькi гадзiн ачомацца, а тады зноў выводзiлi i бiлi. Былi таксама працяглыя перыяды аднаўлення сiлы. Ён помнiў iх цьмяна, бо праводзiў iх часцей за ўсё ў сне цi здранцвеннi. Ён памятаў камеру з дашчаным ложкам, нейкай палiцай, што тырчала са сцяны, i бляшанай умывальняй, памятаў ежу: гарачы суп, хлеб i часам кава. Ён памятаў пахмурнага цырульнiка, якi прыходзiў паскрэбцi яму бараду i абстрыгчы галаву, памятаў дзелавых, непрыемных людзей у белых халатах, што мацалi яму пульс, правяралi рэфлексы, выварочвалi павекi, прабягалi па ўсiм целе грубымi пальцамi, шукаючы зламаныя косткi, i калолi яму ў руку, каб ён заснуў.
(adsbygoogle = window.adsbygoogle || []).push({});
