Лячыўся Бiм яшчэ пяць дзён. Кармiўся чым бог пашле, але лячыўся настойлiва. Спаў у абжытай яме, стаўшай часова ягоным домам. Аднойчы нават натрапiў на соннага зайчыка, але паспрабаваць яго не давялося: той падхапiўся i даў дзёру. Бiм i не спрабаваў яго даганяць. Не дагонiць i здаровы сетэр, а хвораму нечага i думаць. Правёў вачыма, аблiзаўся, ды i ўсяго. Аднак лес не крыўдзiў Бiма, ён сяк-так кармiўся - дрэнна, вядома, але пракармiўся. Хоць ён схудаў, выпятраў ад хваробы i недаядання, ды зёлкi зрабiлi сваё - Бiм не толькi застаўся жыць, але знайшоў магчымасць iсцi далей сваёй дарогаю, шукаць чалавека-сябра. I зноў жа гэта прыйшло без асаблiвага розуму, а толькi ад сэрца, адданасцi i вернасцi.
Калi зноў наведаўся да палянкi з пяньком, прылёг Бiм, устаў, i яшчэ прылёг, i яшчэ ўстаў. Вiдаць, вырашыў ён, што Iвана Iванавiча тут не дачакаецца. Вярнуўся да ямы, ад яе зноў да пянька; там i тут затрымлiваўся толькi на хвiлiнку i зноў вяртаўся. Вельмi моцны непакой адчуваўся ва ўсёй гэтай бегатнi туды-сюды; непакой мацнеў. Нарэшце ён прабег усё-такi паўз пянёк, не прыпынiўся, а цiхенькаю рыссю пакiраваў да шашы. Гэта было надвячоркам, калi сонца толькi збiралася на адпачынак.
У горад Бiм прыйшоў позна ўвечары. У горадзе было светла, не так, як у лесе ноччу, але менавiта гэтае святло i турбавала Бiма. Такога з iм нiколi не было раней. I ён пайшоў асцярожна i адначасова паспешна, колькi дазваляла здароўе, кiруючыся, вядома, дадому, да - гаспадара, да Сцяпанаўны, да Люсi, да Толiка: усе яны, вiдаць, там. Але нечакана для самога сябе, яшчэ ва ўскраiнным новым раёне, сярод тых дамоў-блiзнят, Бiм вырашыў абысцi небяспечнае месца, каб не сутыкнуцца з Шэрым. Пайшоў укруга, скiраваў на бакавую вулiцу i ўпёрся ў плот. Пачаў быў яго абыходзiць i нечакана замёр ля варотцаў: Толiкаў след. Хлопчык, якога так палюбiў Бiм, прайшоў тут. Вось толькi-толькi прайшоў. Варотцы былi зачынены, але Бiм не задумваючыся палез паднiз i пайшоў па слядах маленькага сябра. Ну, вось толькi, вось толькi прайшоў! Гэта быў малюсенькi парк-сад, а пасярод яго стаяў невялiчкi двухпавярховы дом. Туды i павёў след.
Бiм падышоў да дзвярэй, у якiя толькi нядаўна зайшоў Толiк. Прывучаны са шчанячага ўзросту кожным дзвярам давяраць, ён падрапаўся i ў гэтыя. Адказу не было. Бiму ж не здагадацца, што такiя яго паводзiны ля гэтых дзвярэй можна было назваць нахабствам наiўнага. Але ён яшчэ раз падрапаў, яшчэ мацней.
За дзвярыма пачуўся жаночы голас:
- Хто тут?
"Я - адказаў Бiм. - Гаў!"
- Гэта яшчэ што такое? Толiк! Нехта да цябе з сабакам. Гэтага толькi не хапала!
"Я, я, - сказаў Бiм. - Гаў, гаў!"
- Бiм, Бiм! - закрычаў Толiк i адчынiў дзверы. - Бiм, мiлы Бiм, Бiмка! - I абняў яго.
Бiм лiзаў рукi хлопчыку, куртачку, пантофлi i бесперастанку глядзеў яму ў вочы. Столькi было надзеi, веры i любовi ў позiрку сабакi, якi гэтулькi вытрываў!
- Мама, мама, ты паглядзi, якiя ў яго вочы! Чалавечыя! Бiмка, разумны Бiмка, знайшоў сам. Мама, сам знайшоў мяне...
Ды мама не вымавiла нi слова, пакуль сябры радавалiся сустрэчы. Але калi захапленне ацiхла, яна запытала:
- Гэта той самы?
- Ага, - адказаў Толiк. - Гэта Бiм. Ён добры.
- Зараз жа праганi.
- Мама!
- Зараз жа!
Толiк прытулiў Бiма да сябе.
- Не трэба, мама, калi ласка! - I заплакаў.
Музычна празвiнеў званок. Увайшоў чалавек. Ён добрым, але стомленым голасам спытаў:
- Што тут у вас за крык? Ты плачаш, Толiк? - Ён зняў палiто, разуўся, уссунуў пантофлi i, падышоўшы да хлопчыка з сабакам, сказаў: - Ну чаго ты, дурненькi? - I пагладзiў Толiка па галаве, палашчыў за вушка i Бiма. - Бач ты! Сабачка. Глядзi, якi сабачка. Бач, якi сабачка... худы.
- Тата, тата, ён добры, Бiм. Не трэба.
Мама цяпер ужо закрычала:
- Вось так заўсёды! Я гавару адно, а ты другое. Выхаванне называецца. Скалечыш дзiця! - Яна загаварыла на "вы": - Будзеце локцi кусаць, Сямён Пятровiч, але позна.
- Пачакай, пачакай, не крычы. Спакойна. - I павёў яе ў далёкi пакой, дзе яна крычала яшчэ мацней, а ён яе супакойваў.
З усяго гэтага Бiм зразумеў, што Мама не хоча Бiма, а Тата - за яго, i што ён пакуль што застанецца ў Толiка. Слоў не трэба было разумець нават чалавеку, але ён усё зразумеў бы i тады, калi б яму заткнулi вушы. А тут усё ж сабака з адаткнутымi вушамi i разумнымi вачыма. Як не зразумець! I праўда, Толiк павёў Бiма ў свой асобны пакойчык (там пахла толькi Толiкам).
Нi Бiм, нi Толiк не чулi, што далей гаварылi Мама i Тата.
А там было вось што:
- Нашто ты крычыш пры Толiку такiя словы: "Скалечыш дзiця" i ўсякае такое? Гэта ж згуба яму.
- А гэта не згуба: вiдавочна хворы сабака, бадзяга - i ў нашую ўзорную чыстату? Ты з глузду з'ехаў! Ды ён жа заўтра захварэе ад яго чортведама чым. Не дам. Зараз жа выганi сабаку!
- Эх, мацi, мацi! - уздыхнуў Сямён Пятровiч. - Нi грама ты не знаеш, што такое тактыка.
- Прападзi ты пропадам, Сямён Пятровiч, са сваёю тактыкаю!
- Ну вось, зноў за сваё... Трэба ж з галавою рабiць: i Толiка не траўмiраваць, i сабаку прыбраць. - Потым нешта пашаптаў ёй на вуха i кончыў: Так i зробiм: прыбяром.
- Так бы i сказаў адразу, - супакоiлася Мама.
- Не мог жа я гэта сказаць пры Толiку... А ты, дурненькая, завялася: "Прападзi з тактыкаю". - Ён пагладзiў яе па шчацэ (гэта значыць, памiрылiся).
Яны зайшлi да Толiка. Мама сказала:
- Ну, хай жыве, што ж...
- Вядома, хай жыве, - падтрымаў Тата.
Толiк зарадаваўся. Ён удзячна глядзеў на Маму i Тату, ён расказваў пра Бiма i паказваў усё, што той умее.
Гэта была шчаслiвая сям'я, дзе ўсе цяпер былi задаволены жыццём.
- Але адна ўмова, Толiк: Бiм будзе спаць у прыхожай i нi ў якiм выпадку не з табою, - скончыў Тата.
- Вядома, хай, - згадзiўся Толiк. - Ён жа вельмi акуратны, Бiм. Я добра ведаю.
Бiм прыкмецiў, вядома, што Тата - добры, спакойны, упэўнены чалавек. А калi, крышку пазней, Толiк правёў Бiма па пакоi, знаёмячы з кватэраю, то тады Бiм прыкмецiў, што Тата еў адзiн, з газетаю ў руках, i таксама спакойна i ўпэўнена. Добры чалавек - Тата, ён жа Сямён Пятровiч.
Дапознага прагуляў Толiк з Бiмам, расчасаў яго, крыху накармiў (больш не дазволiў Тата: "Галоднаму сабаку многа нельга, можна загубiць"), выпрасiў у Мамы матрасiк (зусiм новы!), паслаў у кутку прыхожае i сказаў:
- Вось тваё месца, Бiм. На месца!
Бiм паслухмяна падпарадкаваўся. Ён усё зразумеў: тут ён будзе пакуль што жыць. Усярэдзiне ў яго ўсё пацяплела ад ласкi i спагады маленькага чалавека.
- Пара спаць, Толiк. Пара. Палова адзiнаццатае. Iдзi кладзiся, - угаворваў Тата.
Толiк лёг у ложак. Засынаючы, ён думаў: "Заўтра пайду да Сцяпанаўны i скажу, хай у мяне жыве Бiм, пакуль вернецца Iван Iванавiч..." I яшчэ ўспомнiлася такое: калi ён расказаў дома, што ходзiць да Сцяпанаўны i там ёсць Люся, а ён водзiць Бiма, то мама пачала крычаць, а тата сказаў Толiку: "Болей туды ты не пойдзеш"; калi ж Толiк плакаў, то тата напаслед сказаў маме: "Мы забылiся з табою, што такое тактыка?" I гладзiў Толiка па галаве, гаворачы: "Што ж цяпер зробiш? Трэба табе вырасцi, вялiкiм чалавекам стаць, але не сабачнiкам i не да бабак розных там хадзiць. Нiчога не зробiш!" А цяпер вось Бiм будзе жыць у яго i да "бабак" хадзiць не трэба... Ён толькi разочак сходзiць да Сцяпанаўны, каб сказаць ёй пра ўсё... i да Люсi... Яна харошая дзяўчынка, Люся... А Бiм спiць. Добры Бiм".
Ад гэтых думак Толiк заснуў радасным сном.
...Глыбокаю ноччу Бiм пачуў крокi. Ён расплюшчыў вочы, не падымаючы галавы, i глядзеў. Тата цiха падышоў да тэлефона, пастаяў, прыслухаўся, потым узяў трубку i паўшэптам сказаў толькi два словы:
- Машыну... Зараз жа.
Значэння гэтых слоў Бiм, вядома, не зразумеў. Але заўважыў, што Тата трывожна глядзiць на дзверы, дзе спаў Толiк, неспакойна зiрнуў на Бiма, пайшоў на кухню, вярнуўся адтуль з вяровачкаю i нейкiм клуначкам. Бiм здагадаўся: нешта не тое, неяк перамянiўся Тата - ён быў не падобны да самога сябе. Нешта падказвала Бiму, што трэба забрахаць, бегчы да Толiка! Бiм не сумняваўся, абавязкова б зрабiў так, але Тата падышоў i пачаў гладзiць Бiма (значыць, усё добра), потым прывязаў вяроўку да аброжка, апрануў палiто, цiхенька-цiхенька адчынiў дзверы i вывеў Бiма.
Ля пад'езда мармытаў матор аўтамабiля.
I вось едзе Бiм на заднiм сядзеннi. Уперадзе чалавек за рулём, побач з iм Сямён Пятровiч. З клуначка, што пакладзены побач з Бiмам, пахне мясам. На аброжку вяроўка. Людзi маўчаць. Бiм таксама. Ноч. Цёмная, цёмная ноч. Неба завалакло хмарамi - яно чорнае, як чыгун у доме ў Хрысана Андрэевiча. У такую ноч нельга сабаку назiраць з машыны i запомнiць дарогу назад. I куды вязуць, Бiм таксама не ведаў. Сабачы клопат - што? Вязуць - i ўсё. Толькi вось вяроўка навошта? Трывога зусiм завалодала Бiмам, калi пад'ехалi да лесу i спынiлiся.
Сямён Пятровiч павёў Бiма на вяроўцы ў глыб лесу, узяўшы стрэльбу. Iшлi ўнiз у яр, свецячы на прасеку лiхтарыкам. Сцяжынка ўперлася ў невялiчкую паляну, акружаную вялiзнымi дубамi. Тут Сямён Пятровiч прывязаў Бiма да дрэва тою вяровачкаю, развязаў клуначак, выняў з яго мiску з мясам i паставiў перад Бiмам, але не прамовiў нiводнага слова. I пайшоў назад. Ды, адышоўшы за некалькi крокаў, азiрнуўся, асляпiў Бiма лiхтарыкам i сказаў:
