Рейтинговые книги
Читем онлайн Бацькава падарожжа (на белорусском языке) - Бернар Клавель

Шрифт:

-
+

Интервал:

-
+

Закладка:

Сделать
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 ... 26

Кантэну карцела зноў распачаць размову i пагаварыць пра Марыю-Луiзу. Яму толькi што здалося, што сёння iм больш няма чаго сказаць адзiн аднаму. Стары падумаў, што раздзеленая на абодвух цiшыня дасць iм больш, чым словы, аднак заўважыў сам сабе, што пра старэйшую дачку яны яшчэ не сказалi нi слова, нават iмя яе не прамовiлi. Хацелася пагутарыць пра яе, але Кантэн не ведаў, з чаго пачаць. Ён сустрэўся позiркам з настаўнiкам, i ў яго зноў з'явiлася ўпэўненасць, што яны знайшлi адзiн аднаго. Абодва з цяжкасцю шукалi патрэбных слоў. I ўсё-такi першы быў настаўнiк. Ён спытаўся:

- Цi пойдзеце вы сёння вечарам на вакзал сустракаць Марыю-Луiзу?

Пачатак гэтай фразы ён вымавiў занадта гучна, таму ажно сумеўся, што так груба парушыў спакой, i знiзiў у канцы голас амаль да шэпту.

Кантэн таксама адказаў цiха:

- Вядома, з такiмi дарогамi яна не зможа дайсцi адна. Я аднясу ёй боты, бо ў яе ж - гарадскi абутак.

- Калi можна, месьё Кантэн... Калi можна...

Ён змоўк, стары засмяяўся i скончыў за яго:

- Калi можна, я пайду з вамi.

Настаўнiкаў твар, якi ўжо набыў сваю звычайную бледнасць, зноў расчырванеўся, i ён прамармытаў:

- Урэшце, вам лепш пайсцi аднаму.

Кантэн не звярнуў увагi на гэтыя словы i цвёрда сказаў:

- Дамовiмся так: вы прыйдзеце на вакзал, а потым крыху праведзяце нас.

Настаўнiк захваляваўся яшчэ больш:

- Месьё Кантэн, вы... Я вам вельмi ўдзячны...

Ён не паспеў скончыць. Звонку бразнулi дзверы, i Кантэн, быццам падпарадкоўваючыся нейкаму сiгналу, падняўся, каб узяць у рукi кнiгу, якая ляжала на столiку побач з печчу.

- Сядзiце, - сказаў ён настаўнiку, якi памкнуўся ўстаць з крэсла.

Стары сеў зноў, паклаў на каленi кнiгу i, паколькi жанчыны ўжо заходзiлi ў дом, загаварыў ненатуральным голасам:

- Я хацеў вярнуць яе вам у мiнулы чацвер, як ездзiў на рынак, але не захапiў з сабою. Па дарозе ўспомнiў, ды позна было вяртацца.

- Нiчога страшнага, - ва ўнiсон яму адказаў настаўнiк.

- Аднак я прымусiў вас iсцi сюды, - прадаўжаў Кантэн. - А гэтакiм снегам дарога не вельмi прыемная.

Па позiрку, якi Iзабэла кiнула ў яго бок, Кантэн зразумеў, што яе не падманеш. Ён баяўся, каб жонка не зазлавала, але тая толькi пацiснула плячыма i пайшла да ракавiны. Настаўнiк нiчога не заўважыў. Ён гаварыў пра тое, якую вялiкую асалоду ён атрымаў, iдучы сюды па снезе. Не паварачваючыся, Iзабэла кiнула:

- Дзякуй богу, хоць здаволiўся хлопец!

Яна дадала яшчэ нешта, але мужчыны не разабралi з-за бразгання чыгуна, якi яна цяпер мыла. Кантэн спрабаваў усмiхнуцца.

Дэнiза спынiлася за чатыры крокi ад мужчын i, схаваўшы за спiну рукi i апусцiўшы галаву, глядзела з-пад iлба на настаўнiка. Убачыўшы гэта, Кантэн адчуў сябе няёмка. Ён i раней заўважаў такi позiрк у малой, але не задумваўся над гэтым. Магчыма, дзяўчынку ўражвала тое, што гэты хлопец быў настаўнiкам. У яе заўсёды былi цяжкасцi ў вучобе, у асноўным з-за сарамлiвасцi. Настаўнiк здаваўся ёй нейкай незвычайнай iстотай, асаблiва тут, у iх доме. Цяпер твар у яго быў зусiм не такi, як у школе. Кантэну таксама гэта падумалася. Але тое, як Дэнiза глядзела на настаўнiка, было для яго невытлумачальнай рэччу.

За спiной у Кантэна не сцiхала грукатанне. Яно нагадвала яму душны летнi дзень, калi над раўнiнай недзе далёка збiраецца навальнiца. Але яшчэ невядома, куды яе пагонiць вецер.

Раптам грукатанне спынiлася. Iзабэла iмклiва перасекла кухню, несучы ў руках конаўку з цёплай вадой i кашолку з-пад яек. Перад тым як выйсцi за дзверы, яна крыкнула:

- Дэнiза, чаго стаiш як слуп! Iдзi памый сподкi, а пасля накрышы яблыкаў на кампот.

Павярнуўшыся ўсiм целам да гаспадынi, настаўнiк прыўзняўся з крэсла i сказаў:

- Пара ўжо мне...

Але дзверы грукнулi якраз пасярэдзiне яго фразы. Настаўнiк завагаўся. Яго рука ўзнялася ў напрамку Кантэна, пакалыхалася i апусцiлася ўнiз. Ён павярнуўся да печы i спытаўся ў Дэнiзы:

- Гэта вы зрабiлi такiя яселькi?

- Ага, разам з мамай, пан настаўнiк.

Твар у малой засвяцiўся. Яна заўсмiхалася i наблiзiлася да настаўнiка. Той, сагнуўшыся ў дугу, доўга глядзеў на прыпечак, потым падняў яловую галiнку i ўздыхнуў:

- Прыгожа... Сапраўды, вельмi прыгожа.

Дэнiза маўчала, i бацька падышоў блiжэй, стаў тлумачыць:

- Яны хацелi зрабiць Марыi-Луiзе сюрпрыз. Калi яна яшчэ жыла дома, для яе сама вялiкай радасцю было рабiць яселькi. Яна пачынала гаварыць пра iх за два месяцы да Каляд. А я якраз нядаўна быў на лесанарыхтоўках у ваколiцах Рубо i ссек там гэтыя дзве лапкi.

Настаўнiк выпрастаўся. Ён глядзеў шчаслiвымi вачыма то на яселькi, то на Дэнiзу. Потым кiнуў позiрк на партрэт Марыi-Луiзы.

- Якая цудоўная думка, - сказаў ён нарэшце, - размясцiць яселькi на прыпечку.

Тут i ў Дэнiзы развязаўся язык. Яна з захапленнем прагаварыла:

- А яны яшчэ свецяцца ўсярэдзiне. Толькi трэба ўключыць.

Малая нахiлiлася, шчоўкнула выключальнiкам. Загарэлася абгорнутая ружовай паперай лямпачка, якая асвятляла знутры яселькi, змайстраваныя з двух ясеневых паленаў. Настаўнiк нахiлiўся яшчэ раз i стаў разглядваць усё спачатку. Пры гэтым ён ахаў ад захаплення. Кантэн адышоўся, бо яму зрабiлася прыкра ад таго, што настаўнiк абыходзiўся з дачкой як з дзесяцiгадовай дзяўчынкай. А ёй ужо споўнiлася семнаццаць. Яна была настолькi сарамлiвай, што губляла мову, але гэта не было падставай, каб лiчыць яе прасцячкай. Кантэн хацеў сказаць гэта настаўнiку, але стрымаўся. Па-першае, тут знаходзiлася сама Дэнiза, а па-другое, iснуюць такiя рэчы, пра якiя гаварыць вельмi цяжка. Кантэн паглядзеў на вузкую сагнутую спiну хлопца i падумаў, што, нават калi б яны былi ў нязгодзе, нават калi б настаўнiк раздражняў яго, ён i тады не змог бы пакрыўдзiць яго. Гэта была праўда. I стары не змог бы растлумачыць чаму. Можа, з-за Марыi-Луiзы, а можа, з-за таго, што ён вельмi шкадаваў гэтага хлопца. Цяжка разабрацца. Хутчэй гэта было апошняе.

Настаўнiк павольна разагнуўся. Яго рукi зноў свабодна матлялiся ў шырокiх рукавах. Ён сказаў:

- Панi Марыя-Луiза вельмi чуллiвая да гэтакiх рэчаў.

- Была, - не стрымаўся Кантэн, але тут жа замаўчаў.

Настаўнiкаў твар спахмурнеў.

- Вы хочаце сказаць... - ледзь вымавiў ён.

Ён вагаўся, таму Кантэн не даў яму прадоўжыць i растлумачыў:

- Што я хачу сказаць... Урэшце, я спадзяюся, што яна такой i засталася. Проста мы так рэдка бачымся. Калi яна была малая, мы не рабiлi яшчэ ясельцаў на прыпечку. Мы бралi кардонны карабок, абразалi яго нажнiцамi, прымацоўвалi саламяную страху. Выходзiла дужа прыгожая маленькая хатка. Марыя-Луiза казала, што яна хацела б сядзець у такiм дамку ля акенца i глядзець, як падае снег. I сапраўды, яна гэта любiла. Бывала, iдзе снег, а яна сядзiць i глядзiць праз акно, як ён падае. Цэлымi днямi сядзiць i маўчыць...

Кантэн скончыў гаварыць, i зноў настала цiшыня. Але цяпер яна не была падобная на тую цiшыню, якая звычайна ўсталёўвалася, калi абодва мужчыны маўчалi. Здавалася, што да яе далучылася нешта ад той, даўнейшай цiшынi, калi тут яшчэ жыла Марыя-Луiза. Яна таксама была зiмовай, з такiм жа снегам i такiм жа небам, але ў ёй было i яшчэ нешта.

Марудна цягнулiся хвiлiны, на працягу якiх абодва мужчыны саромелiся ўзняць адзiн на аднаго вочы. Настаўнiк спытаў амаль шэптам:

- Вы сапраўды лiчыце, што яна ўжо не такая?

Кантэн збянтэжыўся. Адкуль ён ведаў? Хiба можна было зразумець, што з ёй сталася, па звычайных лiстах, якiя Марыя-Луiза пiсала дадому?

- Па яе лiстах, - спрабаваў ён давесцi настаўнiку, - вельмi цяжка даведацца, што яна цяпер думае пра гэта. Яна часта пiша нам пра сябе, пiша, што, магчыма, пераедзе ў Парыж.

Стары гаварыў гэта павольна, рабiў паўзы, у час якiх настаўнiк кiваў галавою, быццам згаджаючыся, i цвярдзiў адно:

- А як жа, а як жа...

I толькi калi Кантэн нарэшце замаўчаў, хлопец глыбока ўздыхнуў, быццам збiраўся сказаць нешта вельмi цяжкае. Але загаварыў ён голасам упэўненым, нават цвёрдым:

- Ведаеце, я некалькi разоў пасылаў ёй лiсты пасля вакацый... Яна мне адказвала... Нядоўга, праўда, але адказвала...

Ён апусцiў вочы i зноў уздыхнуў.

- I што, - спытаў Кантэн, - яна вам больш не пiша?

- За апошнiя два месяцы я нiчога ад яе не атрымлiваў, - панура адказаў настаўнiк.

Дэнiза слухала iх размову з вялiкай увагай. Твар яе быў напружаны, вочы блiшчалi, аднак гэты бляск патух адразу, калi на парозе з'явiлася мацi.

Кантэн моцна закашляўся, а настаўнiк ступiў да дзвярэй i сказаў:

- Пайду... Не хачу вас больш турбаваць... Да пабачэння, пан Кантэн... Да пабачэння...

Iзабэла ўжо ўвайшла ў дом, але трымала дзверы прачыненымi. I як толькi настаўнiк параўняўся з ёю, яна шырока расхiнула дзверы перад яго носам. Настаўнiк яшчэ раз няскладна павярнуўся i, звяртаючыся да ўсiх, сказаў:

- Да пабачэння... Зычу вам добрых Каляд!

3

- Добрых Каляд i добрай дарогi! Каб мароз вас памарозiў, каб ажно ў вас аблупiўся зад!

Iзабэла сказала гэта даволi гучна, гледзячы на дзверы, за якiмi толькi што знiк настаўнiк.

Кантэну карцела сказаць ёй, што яна пераходзiць мяжу, але ён стрымаўся, бо ведаў: адно яго слова - i яна завядзецца яшчэ горш. Ён спадзяваўся, што жонка спынiлася на гэтым, ён нават быў упэўнены, калi ўбачыў, што тая паклала ў ракавiну пусты збанок, а потым панесла ў склеп кошык з яйкамi. Але калi яна зноў вярнулася, яму не трэба было падымаць на яе вочы, бо яна магла прачытаць там усе яго думкi да адной. Кантэн пашкадаваў аб гэтым i адразу павярнуўся спiной да жонкi, хацеў падысцi да акна. Але не паспеў ён зрабiць i двух крокаў, як пачулася бурчанне Iзабэлы. Перадражнiваючы настаўнiка, тая пачала гаварыць:

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 ... 26
На этой странице вы можете бесплатно читать книгу Бацькава падарожжа (на белорусском языке) - Бернар Клавель бесплатно.

Оставить комментарий