Рейтинговые книги
Читем онлайн Осень средневековья - Йохан Хейзинга

Шрифт:

-
+

Интервал:

-
+

Закладка:

Сделать
1 ... 109 110 111 112 113 114 115 116 117 ... 138

[21] Commynes. I. P. 390; ср. это место с: Doutrepont. P. 185.

[22] Chastellain. V. P. 316-319.

[23] Meyer P. Bull. de la soc. des anc. textes francais. 1883. P. 45-54. Ср.: Histoire litteraire de France. 1927. XXXVI.

[24] Deschamps. № 12, 93, 207. 239, 362, 403, 432, 652; I. P. 86, 199; II. P. 29, 69; X. P. XXXV, LXXVI ff.

[25] Journal d'un bourgeois. P. 274. Стихотворение из девяти строф о девяти героях встречается в манускриптах Харлемских хроник XV в. См.: Huizinga J. Rechtsbronnen van Haarlem. s'Gravenhage, 1911. P. XLVI ff. У Сервантеса это "todos los nueve de la fama" ["все девять прославленных", "все девять мужей славы"]; см.: Don Quijote. I. 5. В Англии они были известны как "the nine worthies" ["девять прославленных"] вплоть до XVII в.; ср.: John Coke (1551). The debate between the Heraldes / Ed. L. Pannier et P. Meyer. Le debat des herauts d'armes. P. 108, § 171 ; Burton R. The Anatomy of Melancholy. L., 1886. III. P. 173; Heywood Th. The exemplary lives and memorable acts of Nine the most worthy Women of the World [Хейвуд Т. Достойные подражания жития и памятные деяния девяти славнейших на свете женщин], их вереницу завершает королева Елизавета.

[26] Molinet. Faictz et Dictz. Fol. 151 v.

[27] La Сиrnе de Sainte Palaye. II. P. 88.

[28] Deschamps, № 206, 239. II. P. 27, 69; № 312, II. P. 324; Le lay du tres bon connestable B. du Guesclin.

[29] S. Luce. La France pendant la guerre de cent ans. P. 231; Du Guesclin, dixieme preux.

[30] См. его письмо к матери и бабке от 8 июня 1429 г.: Quicherat. Proces. V, P. 105-113.

[31] Lecourt M. Romania. XXXVII (1908), P. 529-539.

[32] La Mort du roy Charles VII. Chastellain. VI. P. 440.

[33] Laborde. II. P. 242, № 4091; P. 146, № 3343; P. 260, № 4220; P. 266, № 4225. Эта Псалтирь, приобретенная во время войны за Испанское наследство Йоха-ном ван дер Бергом, комиссаром Генеральных штатов в Бельгии, ныне находится в библиотеке Лейденского университета. Мечи Тристана, Ожье Датчанина и Виланда Кузнеца можно встретить во Франции, в Англии и в Италии. См.: Jenkinson Н. The jewels lost in the Wash // History. VIII (1923). P. 161; Loth J. L'epee de Tristan // Comptes rendus de l'Acad. des Inscr. et Belles lettres, 1923. P. 117; Rotondi G. In: Archivio storico Lombardo. XLIX (1922).

[34] Burckhardt J. Kultur der Renaissance in Italien. 10. Aufl. I. P. 246.

[35] Le livre des faicts du mareschal Boucicaut / Ed. Petitot (Coll. de memoires, l e serie) (далее: Le livre des faicts). T. VI, VII.

[36] Ibid. VI. P. 379.

[37] Ibid. VII. P. 214, 185, 200-201.

[38] Сhr. de Pisan. Le debat des deux amants // ?uvres poetiques. II. P. 96.

[39] Antoine de la Salle. La salade (P., 1521, M. Le Noir). Chap. 3. Fol. 4 v.

[40] Le livre des cents ballades / Ed. G. Raynaud (Soc. des anciens textes francais). P. LV.

[41] Ed. C. Favre et Lecestre // Soc. de l'hist. de France. 1887-1889.

[42] Le Jouvencel. I. P. 25.

[43] Le livre des faicts du bon chevalier Messire Jacques de Lalaing / Ed. Kervyn de Lettenhove. См.: Chastellain ?euvres. VIII.

[44] Le Jouvencel. II. P. 20.

ГЛАВА ПЯТАЯ

[1] James W. The varieties of religious experience (Gifford lectures, 1901-1902). L., 1903. P. 318.

[2] Le livre des faicts. P. 398.

[3] Ed. G. Raynaud. Soc. des anciens textes francais, 1905.

[4] Два язычника из романа об Аспремоне.

[5] Les V?ux du heron, vs. 354-371 / Ed. Soc. des bibliophiles de Mons. № 8 (1839).

[6] Письмо графа Шиме см.: Chastellain. VIII. P. 206; ср.: Commynes Ph. / Ed. J. Calmette (Les Classiques de l'histoire de France au Moyen Age). 1924-1925. 3 vol. I. P. 59.

[7] Perseforest // Quatrebarbes, ?uvres du roi Rene. Н. P. XCIV.

[8] Jacques de Baisieux. Des trois chevaliers et del chainse / Ed. Scheler, Trouveres belges. 1876. I. P. 162.

[9] Religieux de S. Denis. I. P. 594 ff.; Juvenal des Ursins. P. 379.

[10] Между прочими, запрещались Латеранским собором в 1215 г. и вновь Папой Николаем III в 1279 г. См.: Raynaldus. Annales ecclesiastici. III (Baronius XXII). 1279. XVI-XX; Dionysii Cartusiani Opera. T. XXXVI. P. 206. Смертельно раненные на турнирах полностью лишались помощи Церкви. Церковь явно ощущала языческие истоки турниров.

[11] Deschamps. I. Р. 222, № 108; Р. 223, № 109.

[12] Journal d'un bourgeois. P. 59, 56.

[13] Adami Bremensis Gesta Hammaburg. eccl. pontificum. Lib. Н. Cap. 1.

[14] La Marche. II. P. 119, 144; d'Escouchy. I. P. 245, № 1; P. 247, № 3; Molinet. III. P. 460.

[15] Chastellain. VIII. P. 238.

[16] La Marche. I. P. 292.

[17] Le livre des faits de Jacques de Lalaing // Chastellain. VIII. P. 188 ff.

[18] ?uvres du roi Rene. I. P. LXXV.

[19] La Marche. III. P. 123; Molinet. V. P. 18.

[20] La Marche. II. P. 118, 121, 122, 133, 341; Chastellain. I. P. 256; VIII. P. 217, 246,

[21] La Marche. II. P. 173; I. P. 285; ?uvres du roi Rene. I. P. LXXV.

[22] ?uvres du roi Rene. I. P. LXXXVI; II. P. 57.

ГЛАВА ШЕСТАЯ

[1] Jorga N. Philippe de Mezieres. P. 348.

[2] Chastellain. II. P. 7; IV. P. 233, 269; VI. P. 154.

[3] La Marhe. I. P. 109.

[4] Статуты ордена см.: L. d'Achery. Spicilegium. III. P. 730.

[5] Chastellain. II. P. 10.

[6] Chronique scandaleuse. I. P. 236.

[7] Le songe de la toison d'or // Doutrepont. P. 154.

[8] Guillaume Fillastre. Le premier volume de la toison d'or. P., 1515. Fol. 2.

[9] Boucicaut. I. P. 504; Jorga N. Philippe de Mezieres. P. 83; 483, № 8; Romania. XXVI (1897). P. 395, № 1; P. 396, № 1; Deschamps. XI. P.28; ?uvres du roi Rene. I. P. XI; Monstrelet. V. P. 449.

[10] Des schwabischen Ritters Georg von Ehingen Reisen nach der Ritterschaft // Bibl. des lit. Vereins Stuttgart, 1842. P. l, 15, 27, 28.

[11] Froissart. Poesies / Ed. A. Scheler (Acad. royale de Belgique). 1870-1872. 3 vol. II. P. 341.

[12] Alain Chartier. La ballade de Fougeres. P. 718.

[13] Суд., 6, 13.

[14] La Marche. IV. P. 164; Jacques du Clercq. II. P. 6. Ср.: Michault Taillevent. Le songe de la toison d'or.

[15] Liber Karoleidos. V. 88 (Chron. rel. a l'hist. de Belg. sous la dom. des ducs de Bourg. III).

[16] Быт., 30, 32; 4 Цар., З, 4; Иов., 31, 20; Пс., 71, 6 ("vellus", руно, сохраняется только в Вульгате; в других переводах этого псалма — "луг").

[17] Guillaume Fillastre. Le second volume de la toison d'or. P., 1516. Franc. Regnault. Fol. 1, 2.

[18] La Marche. III. P. 201; IV. P. 67; Lefevre de S. Remy. II. P. 292. Церемониал такого наречения описывает герольд Хамфри Глостерский: Nicolas Upton. De officio militari / Ed. E. Bysshe (Bissaeus). L., 1654. Lib. I, cap. XI. P. 19; ср.: Barnard F. P. The essential portions of Nicholas Upton's De studio militari. Oxford. 1931.

[19] От "gale" (rejouissance — веселье, развлечение), galer (s'amuser — забавляться, дурачиться), т.е. нечто вроде "шутники", "проказники и проказницы".

[20] На этот орден, возможно, намекает Дешан в "послании" баллады о любовном ордене Листа (противопоставляемом ордену Цветка), № 767, IV. Р. 262; ср. № 763: "Royne sur fleurs en vertu demourant, / Galoys, Dannoy, Mornay, Pierre ensement / De Tremoille... vont loant... / Vostre bien qui est grant, etc." ["Цветов царица, чистотой сверкая, / Галуа, Дануа, Морнэ, Пьер, не считая / И де Тремуйя... восхваляя / ... всеблагая, и т.д."].

[21] Le livre du chevalier de la Tour Landry / Ed. A. de Montaiglon (Bibl. elzevirienne). P., 1854. P. 241 ff.

[22] V?u du heron / Ed. Soc. des bibl. de Mons. P. 17.

[23] Froissart (ed. Luce). I. P. 124.

[24] Religieux de S. Denis. III. P. 72. Харальд Харфарг дает обед не стричь волос до тех пор, пока он не покорит всю Норвегию. См.: Haraldarsaga Harfagra. Cap. 4; ср.: Voluspa, 33.

[25] Jorga N. Philippe de Mezieres. P. 76.

[26] Claude Menard. Hist, de Bertrand du Guesclin. P. 39, 55, 410, 488: La Curne. I. P. 240. Еще Лютер говорит о суеверных клятвах солдат его времени: Tischreden (Weimarer Ausg.). № 2753 b. S. 632 ff.

[27] Douet d'Arcq. Choix de pieces inedites rel. au regne de Charles VI (Soc. de l'hist. de France). 1863. I. P. 370.

[28] Le livre des faits de Jacques de Lalaing. Chap. XVI ff. // Chastellain. VIII. P. 70.

[29] Le petit Jehan de Saintre. Chap. 48.

[30] Germania. 31; La Curne. I. P. 236.

[31] Heimskringla. Olafssaga Tryggvasonar. Cap. 35; Weinhold. Altnordisches Leben. P. 462. Ср.: Vries J. de. Studien over germaansche mythologie. VIII // Tijdschr. voor Nederl. Taal- en Letterkunde. 53. P. 263.

[32] La Marche. II. P. 366.

[33] Ibid. P. 381-387.

[34] Ibid.; d'Escouchy. II. P. 66, 218.

[35] D'Escouchy. Н. P. 189.

[36] Doutrepont. P. 513.

[37] Ibid. P. 110, 112.

[38] Chastellain. III. P. 376.

[39] См. выше, с. 86.

[40] Chronique de Berne (Molinier, № 3103) // Froissart (ed. Kervyn). II. P. 531.

[41] D'Escouchy. II. P. 220.

ГЛАВА СЕДЬМАЯ

[1] Froissart (ed. Luce). X. P. 240, 243.

[2] Le livre des faits de Jacques de Lalaing 7/ Chastellain. VIII. P. 158-161.

[3] La Marche. Estat de la maison. IV. P. 34, 47.

[4] См.: Huizinga J. Aus der Vorgeschichte des niederlandischen Nationalbewu?tseins // Im Bann der Geschichte. Amsterdam, 1942. P. 213-302.

[5] Monstrelet. IV. P. 112; Pierre de Fenin. P. 363; Lefevre de S. Remy. II. P. 63; Chastellain. I. P. 331.

[6] См.: Hitzen J. D. De Kruistochtplannen van Philipps den Goede. Rotterdam. 1918.

[7] Chastelain. III. P. 6, 10, 34, 77, 118, 119, 178, 334; IV. P. 125, 128, 171, 431, 437, 451, 470; V. P. 49.

[8] La Marche. II. P. 27, 382.

[9] См. соч., указанное в прим. 4.

[10] Rymer. Foedera. III, pars 3. P. 158; VII. P. 407.

[11] Monstrelet. I. P. 43 ff.

[12] Monstrelet. IV. P. 219.

[13] Pierre de Fenin. P. 626 f.; Monstrelet. IV. P. 244; Liber de Virtutibus. P. 27.

[14] Lefevre de S. Remy. И. Р. 107.

[15] Laborde. I. P. 201 ff.

[16] La Marche. II. P. 27, 382.

[17] Bandello. I. Nov. 39: "Filippo duca di Burgogna si mette fuor di proposito a grandissimo periglio" ["Филипп, герцог Бургундии, сумел избежать предложения, грозившего ему величайшей опасностью"].

[18] Bezold F. von. Aus dem Briefwechsel der Markgrafin Isabella von Este-Gonzaga // Archiv f. Kulturgesch. VIII. S. 396.

[19] Papiers de Granvelle. I. P. 360 ff.; Ranke L. von. Reformation // Akademie-Ausgabe. 1925. IV. P. 22; Baumgarten. Geschichte Karls V. II. S. 641; Fueter. Geschichte des europaischen Staatensystems, 1429— 1559. P. 307. Ср. также помеченное 25 мая 1522 г. посвящение к "De Ratione conscribendi epistolas" Эразма Николаусу Беральдусу. См.: Allen. V. № 1284.

[20] Erdmannsdorffer B. Deutsche Geschichte, 1648-1740. 2 Bd. 1892-1893. I. S. 595.

[21] Piaget A. Oton de Granson et ses poesies // Romania. 1890. XIX. P. 237 ff., 403 ff.

[22] Chastellain. III. P. 38-49; La Marche. II. P. 406 ff.; d'Escouchy. IL P. 300 ff.; Corp, chron. Flandr. III. P. 525; Petit Dutaillis. Documents... P. 113, 137. Об одной, по-видимому, безопасной форме судебного поединка см.: Deschamps. IX. Р. 21.

[23] Froissart (ed. Luce). IV. P. 89-94.

[24] Ibid. P. 127 f.

[25] Lefevre de S. Remy. I. P. 241.

[26] Froissart. XI. P. 3.

[27] Religieux de S. Denis. III. P. 175.

[28] Froissart. XI. P. 24 ff.; VI. P. 156.

[29] Ibid. IV. P. 110, 115. О других подобных сражениях см.. например: Molinier. IV. № 3707; Molinet. IV. P. 294.

[30] Religieux de S. Denis. I. P. 392.

[31] Le Jouvencel. I. P. 209; II. P. 99, 103.

[32] Stoke. III. Vs. 1387 ff. Другие примеры договоренности о проведении сражения в определенное время и в определенном месте см.: Erben W. Kriegsgeschichte des Mittelalters (Beiheft 16. der Histor. Zeitschr, 1929). S. 92 ff. Отзвук древненорвежского права, требовавшего обносить поле битвы колышками или ветвями лещины, до сих пор слышится в английском выражении "a pitched battle" [генеральное сражение; pitch — расстояние одного броска, шаг].

[33] Froissart. I. Р. 65; IV. Р. 49; И. Р. 32.

[34] Chastellain. II. Р. 140.

[35] Monstrellet. III. P. 101; Lefevre de S. Remy. I. P. 247.

[36] Molinet. II. P. 36, 48; III. P. 98. 453; IV. P. 372.

[37] Froissart. III. P. 187; XI. P. 22.

[38] Chastellain. II. P. 374.

[39] Molinet. I. P. 65.

[40] Monstrelet. IV. P. 65.

[41] Ibid. III. P. 111; Lefevre de S. Remy. I. P. 259.

[42] Basin. III. P. 57.

[43] Froissart. IV. P. 80.

[44] Chastellain. I. P. 260; La Marche. I. P. 89.

[45] Commynes. I. P. 55.

[46] Chastellain. III. P. 82 ff; см. выше, с. 67.

[47] Froissart. XI. P. 58.

[48] Ms. Kroniek van Oudenaarde // Religieux de S. Denis. I. P. 229, № 1.

[49] Froissart. IX. P. 220; XI. P. 202.

[50] Chastellain. II. P. 259.

[51] La Marche. II. P. 324.

[52] Chastellain. I. P. 28; Commynes. I. P. 31; ср.: Petit Dutaillis in Lavisse. Histoire de France. IV. P. 2. P. 33.

1 ... 109 110 111 112 113 114 115 116 117 ... 138
На этой странице вы можете бесплатно читать книгу Осень средневековья - Йохан Хейзинга бесплатно.
Похожие на Осень средневековья - Йохан Хейзинга книги

Оставить комментарий