У 1930 скончыў сямігодку. Пасля скончыў ФЗУ, паехаў у Новарасійск, працаваў на цэментным заводзе «Пралетарый». 3 35 па 39 гг. педінстытут. 3 41 па 45 ваяваў, камандзір батарэі, начштаба асобнага артпалка. Чл. КПСС з 1949.
Апошнія 14 год працаваў дырэктарам сярэдняй школы ў Ленінградзе.
3.9.
Артыкул «У чаканні галоўнага» (дыскусія па паэзіі ў «ЛіМе») — у адзін прысест. Адчуванне правалу.
Пасля віншаванні: Левановіч, Сямёнава, Скрыган, Сачанка (доўга хваліў), іншыя, Гілевіч у дакладзе, Ставер. Заўвагі: Казбярук, Букчын, Разанаў, трохі і Дранько. Някляеў: добра завяршыў дыскусію.
12.9.
«Змеелов» Л. Карелина («Москва», № 4, 1982). Можна лічыць, бестселер. Але ж, адпаведна, лоск, нібыта майстэрская, ды ўсё ж знарочыстая, стылізаваная лёгкасць. Усё на эфект: экзатычная прафесія, прыгожыя жанчыны, дэтэктыўны сюжэт, вострая сітуацыя. Што казаць — чытаецца. Але які ўрок? Якая духоўная работа спадарожнічае гэтаму чытанню? Трохі спагады... А так — салодкае, лёгкае, хуткае чытанне.
8.10.
Зрэшты, хіба ўсё маё (сямейны крах, хвароба) — пяшчасце, калі параўнаць з бедамі людзей.
Эпаізм, паводле назіранняў, уласцівы нават добрым, чулым людзям. Прынамсі, толькі адзінкі не шкадуюць сябе, калі датычыць нейчага гора. А так — адмяжоўваюцца. Ды ўсяго на сябе і не возьмеш.
Артыкул Дубаўца ў «ЛіМе» пра нізку крытычных артыкулаў Семашкевіча. Яшчэ шмат чаго не ўмее, але ёсць адчуванне формы, напорнасць, вартасці, па якіх нават сумуеш. Есць, мабыць, талент — рэдкасць; якасць, па якой нездары так сумуюць.
«За верность одной темё хвалят тогда, когда хвалить больше не за что. Если и полезен один такой «полушаг», то только для того, чтобы следующий был полным».
«Звязда», 21.10.83. Заір Азгур. «I калмык з беларусам — браты»:
«Калмыцкі народ — не маленькі. 350 гадоў назад ён добраахвотна ўвайшоў у склад Расійскай дзяржавы не для таго, каб згубіцца ў ёй, а каб быць упэўненым у захаванні нацыяиальиага аблічча і самабытнасці у росквіце культуры».
Василий Федоров:
За болями,
За горькой трудностью
Я не успел проститься с юностью.
«Просвещенный» аматар украінскага фальклору П. Лукашэвіч паслаў Т. Шаўчэнку прыязную запіску, траха не замарозіўшы ў зімовую сдюжу свайго прыгоннага. Калі ж Шаўчэнка абурыўся такой бесчалавечнасцю, той адказаў яму хамскім пісьмом, маўляў, у яго ёсць яшчэ трыста «такіх свінапасаў, як аўтар «Кабзара».
Эпиграф к первому очерку итоговой книги Т. Тэсс
«Друзья моей души»:
Но в памяти такая скрыта мощь,
Что возвращает образы и множит,
Шумит, не умолкая, память-дождь,
И память-снег летит и пасть не может.
Плакатик в ред. приемной «Чудака»: «Пишите короче, вы не Гоголь».
«Известия», 2.6.1983. — Л. Амиридис.
«Сердце матери» — пра лёс эстонскага хлопчыка Леанхарда Эдуардавіча Лаўк, які ў 11 гадоў трапіў ва Узбекістам, стаў там Луна Імідавым (гадаваўся ва ўзбекскай сям’і), не ведае эстонскай мовы. Сустрэча з маці Леанцінай Густаўнай Лаўк. «...У времени свои суровые законы. Не состоялась, к сожалению, встреча двух матерей. В ноябре прошлого года Леонтины Хустовны Лаук не стало. Словно путник, что всю долгую жизнь суровой дорогой шел к заветной цели, осуществив мечту, останавливается, чтобы, наконец, отдохнуть, остановилось сердце матери».
9.11.
Восень ідзе, цеплынй застаецца. Увесь час градусаў на 5—10 вышэй звычайнага, а таму лета і прыемна на вуліцы. Учора — у лесе прылуцкім (электрычка на Памыслішча). Па ўзлеску прамчаў заяц, ціша была і бязлюднасць. I ўсё аднастайна, і ўсё добра. I маўчаць бы, стаіцца, успамінаць, думаць. Тут таксама, як у Гарадку, Тальцы, стала ўсё чужым: імчалі па асфальтаванцы машыны, з імі нахлынуў у лес бруд: скрынкі, шыны, ады- ходы... Пустое ворыва па дарозе з Памыслішча ў Прылукі — заарана дарога юнацтва, на якой былі і халепа, і Сонца, і начная вусцішнасць, і ранішняе святло.
М. Пришвин, т. 6:
«В молодости, когда слух был острее, я дослушивался так до шепотов снежинок между собою».
«Единый образ природы, вытекающий из непосредственных человеческих впечатлений, зарождается в городе у людей высокой культуры» (378)
«По зависти можно много наделать, но сделать нельзя ничего». (460).
«Кому-то вчера написал, что сыт теперь не количеством прожитых лет (арифметикой), а качеством остающихся дней жизни: хоть один денечек остается, да он мой, небывало единственный» (721).
У «Комсомольской правде» 29.11.83. Андрей Дементьев («Тот мир, что мы спасти должны»):
Как на Земле сейчас тревожно
И всё страшней день ото дня.
29.11.
Пасля снягоў, холаду — цёпла, восеньскае. Чаго трэ6а баяцца — бяссонніц. Начныя кашмары, калі раптам > насоўваецца нешта злавеснае, роспачна намагаешея закрычаць, крык не даецца, вязне, як ногі, а потым прарываецца праз мычанне, палохаючы блізкіх. Сэрца, сэрца...
Сон — малое дзіця, радуемся яму, нарэшце! Пасля шю гэта ўжо не немаўля. Дзівішся падману і нібы палохаешся: чаму. Чамуеьяі ніколі не сняцца сны лёгкія, радасныя.
Напісаў артыкул «3 векам імклівым...». Для «Беларуси (да 70-годдзя Куляшова).
Мікола Мішчанчук (чытаю рукапіс яго кнігі «Трывожуся за белы свет») адкрывае кнігу вершам:
Скрываўлена сэрца праэ болі, пакуты,
Прастрэлена сэрца трывогай планеты.
Пакуль не забіты, пакуль не закуты,
А сэрца працята маланкавым ветрам.
Скрываўлена сэрца: так жорсткасці многа,
А літасць, дабро не заўсёды ў пашане.
А каты выходзяць з пячорнай бярлогі,
Каб людзям нанесці смяротныя раны.
Скрываўлена сэрца: хоць сам не забіты,
Хоиь можна смяяцца пад небам блакітным,
Ды ў вочы глядзяць мне ракеты адкрыта.
Пакуль не забіты? Магу быць забіты!
Збалелае сэрца падобна на студню.
Яно халадзее ў грудзях штомінутна.
Ну і сэрца — скрываўленае, прабітае йаскрозь, падобна на студню, халадзее ў грудзях штомінутна. А жыве, чытае лекцыі, спіць.
«ДП», 1982. К. Ваншенкин:
...И сорок прошло уже лет
с тех пор, как ударил в их лица
холодный военный рассвет.
«Берег» Ю. Бондарева. Вайна — дзейная; замежнае — слаба, драма — рассмактана старонкамі пра рэстараны, шалманы, парнаграфію.
3 кнігі Ф. Абрамава «Трава-мурава»:
— Ешь досыта, работай до слез.
— Не теперь сказано: сын-то мой, а ум-то свой.
— Чем людей маять, лучше самому маяться.
— Живешь не человеком и умрешь не покойником.
— Красивой не бывала, а молодой была.
— Ничего, и на том свете жить можно: никто еще не воротился назад.
С. 74: «3арок блокадницы»:
— После войны я ни разу не плакала. Грех великий плакать, кто пережил блокаду да войну.
«Пока мещанству выгодно — оно лебезит, стелется. Когда выгоднее убить — берется за оружие».
5.12.
Позневячэрні парк. Змрочная злавесная цемень і такое ж святло. Быццам усё знікла ці вынішчана — поў нае бязлюддзе. Усяго толькі некалькі дальніх постацей. Між тым на праспекце — шум, жыццё. А тут — ідзеш, з табою пяць-шэсць тваіх ценяў; адчуванне нерэальнасці і перадстраху. Прывіднае...
1984
4.1.
Снягі, дажджы, адлігі. Тэмпература трымаецца ў плюсе. Вецер, вятры. Сумнае пераднавагоддзе. Памерла раптам Любоў Канстанцінаўна Ізотава. Была яна прыгожая, добрая, шчырая. Умела працаваць недакучліва і далікатна. Сама справа рабілася прыгажэйшай. Пяшчота, шкадаванне, смутак, боль.
А следам — гібель прыбіральшчыцы Ганны Ціханаўны Пахілька.
8.1.
I ўсё яшчэ вышэй нуля, хоць ужо ёсць прагноз на холад. Ідзе снег з паасобных сняжынак, якія падоўгу кружляюць у.паветры. Гусцее, цямнее. Газеты, кнігі — усё жыццё. Між тым страсцей не менее: Ул. Карызна ў паэме «Размова наросцеж» («Звязда», 7.1; што за назва? наросцеж?) не гаворыць, а хлюпае словамі.
А за акіянам істэрыка,
Шантаж і разбой.
Пентагонаўская Амерыка
Хвост узняла трубой.
Евтушенко:
Классики в бессмертье не ломились,
Шло оно за ними, словно тень.
Классики по-своему ленились —
Плохо написать им было лень.
Нібыта і трапна, а трохі мітусліва: класікі дастасоўваюцца да паэтавых схем.
Оказывает вечность снисхожденье Лишь тем, кто снисхожденья не просил.
Паміраючы, Пушкін прасіў скласці спіс даўгоў і падпісаў іх.
Даль пра бяссмерце:
«Бессмертие — непричастность смерти, свойство, качество неумирающего, вечно сущего, живущего; жизнь духовная, бесконечная, независимая от плоти. Всегдашняя или продолжительная память о человеке на земле, по заслугам или делам его.
Незабвенный, вечнопамятный».
У сне падбягае вялікі сабака. Не палохаючыся, дастаю яму і кідаю цукерку, нават аскабалак цукеркі. Ен ласа падбірае. І нічога не астаецца, апрача думкі: навошта бегаюць у сне гэткія сабакі. Зрэшты, і не ў сне ад іх адцукерваешся.
Яшчэ адзін прыклад, як не трэба пісаць палітычныя вершы. («ЛіМ», 10.2.84):
Жыву заўсёды пад прыцэлам,
I думы чорныя снуюць,
А тыя, што душу ад цела
Адвейваюць, кактэйлі п’юць.
Начамі цешаць маладзіцы
