— Хто дурны, я?— удакладніў Арцём.
— Ну, не я ж,— нявесела сказаў Рыгор.Арцём спахмурнеў. Яго маленькія чорныя раскосыя вочкі злосна бліснулі.
— Плявузгота твая мне не ў масць.
Пусты грузавік лёгка каціўся па асфальце. Рыгор пільна ўглядаўся ў знакі: у цэнтр горада грузавому транспарту ўезд звычайна забаронены і ён баяўся як-небудзь прапусціць. «Праб’юць дзірку ці ўвогуле правы адбяруць»,— падумаў ён.
— Ды што ты разумеет, дзярэўня,— зноў помсліва пачаў Арцём,— вось у мяне раней таксама падарунак для гасцей жыў на дачы. Птушка. Раўла ноччу. А сама невялікая, ну з кілаграм важыла. Рыбай у асноўным харчавалася. А голас — быццам бык раве. Толькі паснуць усе, а яна як раўне! От хіпеж узнімаўся!
— Бугай балотны, ці хто? — спытаў Рыгор.
— Чорт яе ведае. А зараве — поўны балдзёж!
— Ну і дзе яна зараз?
— Здохла. Стары, што карміў, запіў.
— I ваўка туды ж перавядзеш,— сказаў Рыгор.
Але Арцём раптам спыніў яго.
— Стой, пачакай тут трохі.
Рыгор затармазіў ля звычайнага пяціпавярховага дома і выключыў матор. «Што з яго возьмеш,— думаў ён пра Арцёма.— Крыўдаваць на такога няма чаго. Так яго выхавалі. Шчанюк яшчэ. Сапраўды, пасталее, пройдзе армію, тады і жыццё пачне разумець».
Арцём вярнуўся хвілін праз дзесяць. Ён быў не адзін. Разам з ім падышлі да машыны двое: рыжы змрочны хлопец з вострым падбародкам і прыўзнятым левым плячом і высокі пафарбаваны пад бландзіна вельмі худы, апрануты ў джынсавы касцюм-камбінезон.
— Прывітанне!— сказаў бландзін, пазяхаючы.
Рыгор кіўнуў яму і ўбачыў, што з Арцёмавай
нагруднай кішэні, як і раней, выторкваліся блакітныя дроцікі — значыць, здагадаўся ён, не ў гэтым месцы жыў Данілавіч. Павёз, шпачок настырны, спачатку ўсё-такі да сваіх сяброў. Рыгор узлаваўся. Ён крануў ключ запальвання.
— Да пабачэння! Няма калі з вамі, хлопцы, у мяне работа чакае.
Але Арцём апярэдзіў яго, затрымаў руку.
— Падкінь нас на птушыны,— папрасіў ён і як ні ў чым не бывала падміргнуў сваімі незразумелымі раскосымі вачыма.
— Ты сур’ёзна?— спытаў Рыгор.
— Анягож,— адказаў за Арцёма Бландзін.— Купім ваўка і назад. Бо, як кажа мой бацька, не адкладай работу на суботу, а... на старасць.
— Не паеду,— рашуча буркнуў Рыгор.— Прадалі даўно таго ваўка.
— А вось гэта невядома,— сказаў Арцём.
— Вам забава, а людзям клопат,— стаяў на сваім Рыгор.
— Што ты за «кента» нам падсунуў? — зневажальна спытаў у Арцёма Рыжы.
— Я табе не «кент»,— абурыўся Рыгор.—Шукай таксі і едзь куды хочаш, а мне з табой не па дарозе.
— Можам і на таксі,— спакойна заўважыў Рыжы.— У нас грошай не лічаць. Гэта ты жабрак.
— I без цябе, гандзюля, дабяромся,— засмяяўся і Бландзін.
Ён плюнуў, і сліна трапіла на крыло машыны. Чамусьці гэта ўзвар’явала Рыгора болып за ўсё, і ён выскачыў з кабіны.
— Ану вытры!
Але Рыжы, які стаяў да яго бліжэй за ўсіх, спрйктыкавана і хутка, так, што Рыгор не паспеў і падумаць, без размаху стукнуў яму бакавым злева, і ён абсунуўся долу, не ўпаў, паспеў ухапіцца за ручку кабіны, але ў галаве загуло і фігуры ўсіх траіх на імгненне расплыліся перад ім. Ён патрос галавой.
— Не трзба больш,— сказаў ляніва Арцём.— Досыць яму!
— Ну што? — спытаў Бландзін здзекліва.— Як свінг '? Ведай, цябе чэмпіён вобласці пачаставаў, не хто-небудзь!
Рыгор ірвануўся да яго і з усёй сілы ўдарыў яму галавой у твар. Усё-такі і ён нешта кеміў у бойцы. Бландзін рохкнуў, нібы япрук, і пачаў асядаць на зямлю. 3 носа ў яго пырснула кроў. Але Арцём трымаў ужо яго за рукі, а Рыжы зноў ударыў, спакойна, нібы па мяху ў спартыўнай зале, і Рыгор зразумеў, што яго адолеюць.
— Бі!
— Па пысе яму!
— Вытры сам, пралетарый вясковы! Ёлуп!
Яго таропка білі хвіліны дзве, пакуль не закрычалі прахожыя. Потым хлопцы лагодна і не спяшаючыся пайшлі прэч. Рыгор кінуўся за манціроўкай, але інструменты былі схаваны далёка пад сядзеннем — пакуль дастанеш. «Ды што манціроўка,— падумаў ён раптоўна.— Хіба ёй навучыш такіх?»
Ён зірнуў у бакавое люстэрка і пакратаў сківіцу. Пад вокам імкліва распухала чырвань. «Дажыўся — падлеткі падмаладзілі».
Бландзін азірнуўся і крыкнуў амаль весела:
— Калхознік!
Але гэты зусім дурны вокрык чамусьці наадварот супакоіў Рыгора. Ён прыклаў да вока ключы ад запальвання і палез у кабіну.
14 гадзін.
Ля будкі шаўца, дзе паўкругам тоўпіліся і з цікавасцю аглядалі Лупа людзі, з’явіўся аднекуль малады, зухаваты хлопец. Спачатку ён прыслухоўваўся. Гутарка навокал ішла шчырая, але бяссэнсавая. Хлопец быў апрануты ў цёплы спартыўны камбінезон. Вочы яго цупка ўглядаліся ў кожнага чарговага прамоўцу, але ўвесь час неяк кпліва. Асіметрычны твар са зрззаным падбародкам і ямкай пасярэдзіне быў акуратна паголены. Даўгія рукі даставалі амаль да каленяў. Урэшце ён энергічна пасунуўся бліжэй да Карнюшкі і спытаў напаўголасу, але выдалася паўза і яго пачулі.
— Выліняў твой звер ці не? Памацаць я ж не магу.
Карнюшка няўцямна зірнуў на яго і адказаў няўпэўнена:
— Мусіць, ліняў.
Луп раптам захваляваўся, выскаліў іклы, поўсць на яго спіне стала дуба. Ланцуг нацягнуўся.
Хлопец адступіў на крок.
— Даю чацвяртак, і расход,— сказаў ён.
— Ага, уладальнік дачы з’явіўся. Так ці не? — спытаў хлопца Акцёр.
— Няма яшчэ дачы.
— А воўк навошта?
— Згадзіцца ў гаспадарцы. Немаўлятка і тое да сябе ўсё цягне. Чулі такую ісціну?
Мешчанін выступіў наперад. Ён прыкметна хваляваўся.
— Ведаю я тваю гаспадарку.— сказаў ён,—Злупіш шкуру і шапку пашыеш. Потым прадасі.
I ён звярнуўся да ўсіх, удакладніў:
— Сусед мой, па прозвішчу Шахоцька. Усіх сабак навокал пазводзіў, сабакар ты чортаў! Мой Пірат летась прапаў. Твая работа!
— Цьвзнькаеш абы-што, салавей стары! Надакучылі мне твае песні.
— Сабакар ты там ці хто, усё ж цішэй крыху,— уладна заўважыў яму Акцёр.— Бачыш, мы тут важную справу вырашаем. Замры!
I Шахоцька змоўк, хоць і не думаў пужацца. Ён не стаў пярэчыць, бо паважаў сілу, а Акцёр быў раза ў паўтара буйней за яго, да таго ж з ім былі ўсе гэтыя дзіўныя, на яго погляд, людзі: Студэнт, Філосаф, нават нягеглы сусед, якога тут празвалі Мешчанін.
— Мабыць, нешта не так? — спытаў ён.— Прадаюць, а я купляю. А ты, суседзе, яшчэ пашкадуеш.
— Грозен рак, ды вочы ў с...— буркнуў Студэнт.
Навокал засмяяліся.
Філосаф кіўнуў на Мешчаніна і паўшчуваў:
— Навошта суседа крыўдзіш?
— Ён паклёп на мяне ўзвёў!
— Годзе! — узвысіў голас Акцёр і махнуў капялюшам.— Хто яшчэ за свабоду?
Але грошай болып ніхто не ахвяраваў.
— О тэмпера, о морэс!— уздыхнуў Акцёр і зняў з рукі танны электронны гадзіннік.
— Прадаю!
— Колькі? — спытаў Шахоцька.
— Пятнаццаць!
— Чырвонец даю!
— Ну і таракан!—фыркнуў Студэнт.— I ён з майго пакалення?
— Забірай,— сказаў Акцёр.— Няхай звср жыве свабодны. За тое, што сына майго не крануў.
Ён кінуў у капялюш чырвонец.
Валерый Шахоцька паклаў гадзіннік у кішзню. Ён увогуле меў звычку прыбіраць да рук усё, што давала прыбытак. У яго сапраўды было своеасаблівае хобі, занятак, які прыносіў яму добрыя грошы. Ён лавіў беспрытульных сабак, забіваў іх, а з меху вырабляў кучумкі, унты, нават дублёнкі тыпу «аляска». Сабачы мех толькі дурням здаецца нічога не варты. У яго ж усё прыносіла грошы: сабакі, кошкі, тхары, краты, іншы раз і лясны звер. Але паляўнічым Шахоцька не быў. Дый навошта яму клопаты з ружжом, порахам, ліцэнзіямі? Цікуюць за паляўнічымі ўсе, нават піянеры, а за зверам трэба добра пабегаць. Час трэба. А час — гэта грошы. Куды зручней і мэтазгодней магутны матацыкл, добры мех, а ў кішэні дзесяцізарадны малакаліберны пісталет Марголіна з бязгучнай насадкай на ствале. Усё гэта ў яго было напагатове.
Сабакі з шэрай, карычневай ці рыжай поўсцю асабліва вабілі яго. Шкуру яму вырабляў сусед — стары інвалід, а вырабы з іх шыла жонка-краўчыха. Кожная шапка прыносіла яму не менш як сто рублёў, унты яшчэ болып, бо іх упадабалі жанчыны, а дублёнкі яны хапалі за любыя грошы. Жанчына ж нічога не пашкадуе, каб выглядаць лепш за сябровак. А што мех сабачы, хіба яна ведае? Кажы янотападобны сабака ці ўвогуле амерыканскі янот, і табе абавязкова павераць, бо хочуць верыць.
У кааператыў Шахоцька афармляцца не хацеў, баяўся падаткаў, таму «з понтам», як ён любіў гаварыць, уладкаваўся нарыхтоўшчыкам у прыгараднае сельпо. Ён меў не толькі матацыкл, а і дзевятую мадэль «Жыгулёў», кааператыўнуюкватэру і глядзеў далей. Яму яго хопіць. Убачыўшы ваўка, ён хутка сцяміў, што за ваўчыную шапку можна атрымаць не менш як дзве паперы — дзвесце рублёў.
Між тым у капялюш, які трымаў Акцёр, кінулі рубель, потым нехта яшчэ адзін. Акцёр патрос капялюш і пачаў лічыць.
— Сорак дзевяць рублёў,— сказаў ён і звярнуўся да Карнюшкі:
— Можа, досыць табе?
— Не. Шзсцьдзесят. Меней не аддам.
