- Скажы iм, каб рукам волi не давалi.
Уiлi весела засмяяўся:
- Казаў.
- Не, ты так скажы, каб да iх дайшло.
- Дайшло. Пяцёх пастаўлю каля варот, няхай прыглядаюцца да тых, што ўваходзяць. Паспрабуем адразу iх высачыць, яшчэ да таго, як пачнуць.
Хастан падняўся з месца. Вочы яго сталёвага колеру глядзелi сурова.
- Паслухай, Уiлi. Бiць iх нельга. Каля пярэднiх варот будуць шэрыфавы агенты. Калi вы пусцiце каму-небудзь кроў, вас забяруць.
- Мы i гэта абмазгавалi, - сказаў Уiлi. - Выведзем iх задамi проста ў поле. А там хлопцы прасочаць, каб яны пайшлi туды, адкуль прыйшлi.
- Што ж, на словах выходзiць усё добра, - не супакойваўся Хастан. - Але глядзi, Уiлi, каб нiчога такога не было. Ты адказваеш за ўсё. Бiць iх нельга. Нi кiёў, нi кулакоў цi яшчэ там чаго ў ход не пускаць.
- Ёсць, сэр! Мы слядоў не пакiнем.
Хастан насцярожыўся:
- Нешта не давяраю я табе, Уiлi. Калi ўжо вам так i карцiць iх збiць, бiце так, каб крывi не было.
- Ёсць, сэр!
- У хлопцах сваiх ты ўпэўнены?
- Так, сэр!
- Ну добра. На той выпадак, калi самi вы не справiцеся, я буду сядзець там на танцпляцоўцы, з правага боку.
Уiлi аддаў яму жартам чэсць i выйшаў з палаткi.
Хастан сказаў:
- Проста не ведаю. Каб хоць яго хлопцы нiкога не забiлi. Якога чорта шэрыфавым памагатым абавязкова хочацца нашкодзiць нашаму лагеру? Чаму яны не пакiнуць нас у спакоi?
Сумны юнак ад блока нумар два сказаў:
- Я жыў у лагеры Зямельна-жывёлагадоўчай кампанii каля Сандлэнда. Дык, бог сведка, там на кожныя дзесяць чалавек па фараону. А водаправодны кран адзiн чалавек на дзвесце.
Каратканогi таўстун усклiкнуў:
- Госпадзi, ён мне расказвае! Я сам адтуль. Там палаткi стаяць блокам трыццаць пяць у даўжыню i пятнаццаць у шырыню. А сарцiраў усяго дзесяць на ўсю араву. Смярдзiць - за мiлю пачуеш, далiбог, праўда. Адзiн шэрыфскi памагаты неяк раскрыў нам усю паднаготную. Мы гэтак кружком сядзiм, i ён кажа: "Каб яны правалiлiся, гэтыя ўрадавыя лагеры! Дай людзям хоць раз гарачай вады, i яны потым патрабаваць яе будуць. Дай iм прамыўныя прыбiральнi, дык яны ўжо без iх нiяк. Праклятым Окi што нi пакажы, яны ўжо без таго абысцiся не могуць. У iх, кажа, у лагерах чырвоныя мiтынгi. Усё прыдумляюць, як дапамогу атрымаць".
Хастан запытаўся:
- I нiхто яго не ўзгрэў за гэта?
- Не. Адзiн, такi маленькi ростам, пытаецца ў яго: "Якая такая дапамога?" Палiсмен адказвае: "Ну грашовая - тая самая, у якую мы, падаткаплацельшчыкi, свае кроўныя ўсаджваем, а дастаюцца яны вам - усялякiм там Окi. А той, маленькi, кажа: "Мы таксама плацiм падаткi i на прадукты, i на бензiн, i на тытунь. Урад плацiць фермерам чатыры цэнты за фунт бавоўны - цi ж гэта не дапамога? Чыгуначныя i параходныя кампанii атрымлiваюць ад урада пазыку - гэта не дапамога?" А шэрыфскi агент адказвае: "Яны патрэбную справу робяць". А маленькi кажа: "А калi б не мы, хто б вам ураджаi збiраў?" - Таўстун абвёў позiркам прысутных.
- Ну, а што фараон? - запытаўся Хастан.
- Ён проста раз'юшыўся. Кажа: "Гэтыя чырвоныя ўвесь час народ падбухторваюць. А ты пойдзеш са мной, давай, не марудзь". Забраў малойчыка, i далi яму два месяцы за бадзяжнiцтва.
- А калi б у яго была праца? - запытаўся Цiмацi Ўолес.
Таўстун засмяяўся:
- На гэты конт мы вучоныя. Цяпер мы ведаем: каго палiсмен неўзлюбiў, той i бадзяга. Таму яны i не церпяць наш лагер, што палiцыi тут уваходу няма. Тут Злучаныя Штаты, а не Калiфорнiя.
Хастан уздыхнуў:
- Добра было б пажыць тут даўжэй. Але хутка прыйдзецца ехаць. Мне тут даспадобы. Жывуць усе дружна. Госпадзi, пакiнулi б нас у спакоi, дык не рознае паскудства робяць, у турму саджаюць. Далiбог, калi будзе так далей, нас да таго давядуць, што мы адпор дадзiм. - Тут голас яго крыху паспакайнеў, i Хастан сам сабе нагадаў: - Не, трэба паводзiць сябе мiрна. Камiсiя не мае права зрывацца з прывязi.
Таўстун з трэцяга блока сказаў:
- Тыя, хто думае, што працаваць у камiсii адно задавальненне, няхай самi паспрабуюць. У мяне сёння была калатня - жанчыны расхадзiлiся. Пачалi лаяцца i давай кiдацца рознай дрэнню. Жаночая камiсiя не справiлася, прыбеглi да мяне, просяць, каб мы разабралiся. А я iм кажу: "Жаночыя сваркi ўладжвайце самi. Яны будуць кухоннымi адкiдамi шпурляцца, а наша камiсiя iх разнiмай!"
Хастан кiўнуў галавой:
- I вы правiльна зрабiлi.
Пачало змяркацца, i, па меры таго як згушчалася вячэрняе сутонне, гукi струннага аркестра, якi рэпецiраваў танцы, рабiлiся ўсё гучнейшымi. Над танцпляцоўкай успыхнулi лямпачкi, двое мужчын уважлiва агледзелi зроблены з абрыўкаў дроту провад. Дзецi шчыльна абступiлi музыкантаў. Падлетак з гiтарай нягучна напяваў i найграваў блюз "Родныя палеткi", i на прыпеве другога куплета мелодыю падхапiлi тры губныя гармонiкi i скрыпка. Да пляцоўкi з усiх бакоў падыходзiлi людзi - мужчыны ў чыстых сiнiх камбiнезонах, жанчыны ў сарпiнкавых сукенках. Яны абкружылi пляцоўку i спакойна чакалi пачатку танцаў, электрычныя лямпачкi асвятлялi iх уважлiвыя, поўныя радасных прадчуванняў твары.
Уся зона лагера была абнесена высокай драцяной агароджай, i ўздоўж яе, праз кожныя пяцьдзесят футаў, сядзелi на траве вартавыя.
Пачалi на машынах з'язджацца госцi - дробныя фермеры з сем'ямi, перасяленцы з iншых лагераў. У варотах кожны называў прозвiшча знаёмага, ад якога было атрымана запрашэнне.
Аркестр зайграў карагодны танец - цяпер ужо зусiм гучна, бо рэпетыцыя скончылася. Праведнiкi сядзелi каля сваiх палатак i хмурна, пагардлiва пазiралi на танцпляцоўку. Яны не перагаворвалiся мiж сабой, яны пiльна высочвалi грэх i самiм выглядам сваiм выказвалi асуджэнне ўсёй гэтай блюзнерскай забавы.
Каля палаткi Джоўдаў Руцi i Ўiнфiлд наспех праглынулi, што там было на абед, i кiнулiся да пляцоўкi. На воклiк мацi дзецi вярнулiся, i яна задрала iм угору падбародкi, праверыла, цi не брудныя ў iх насы, пацягнула за вушы, зазiрнула ў iх i загадала iсцi ў санiтарны блок i яшчэ раз памыць рукi. Малыя схавалiся за будынкам, пакруцiлiся там, потым сiганулi да танцавальнай пляцоўкi i змяшалiся з гуртам дзяцей, што абкружылi аркестр.
Эл паабедаў i паўгадзiны галiўся Томавай брытвай. Потым памыўся, надзеў шарсцяныя штаны, якiя шчыльна аблягалi яго сцёгны, змачыў вадой свае прамыя валасы i зачасаў iх назад. Выбраўшы момант, калi ва ўмывальнай нiкога не было, ён абаяльна ўсмiхнуўся сам сабе ў люстра, потым павярнуўся бокам, стараючыся ўбачыць, як гэта ўсмешка выглядае ў профiль. Пасля надзеў на кашулю чырвоныя нарукаўныя гумкi i апрануў свой шчыльна падагнаны пiнжак, працёр жоўтыя чаравiкi кавалкам туалетнай паперы. Раптам ва ўмывальную нехта зайшоў. Эл выскачыў з яе i зухавата пакрочыў да танцпляцоўкi, зiркаючы вачамi па баках у пошуках дзяўчат. Каля адной палаткi блiзка ад пляцоўкi сядзела прыгожанькая бландзiначка. Эл нiбы незнарок падышоў да яе i расшпiлiў пiнжак, каб вiдаць была яго сiняя кашуля.
- Пойдзеш на танцы? - запытаўся ён.
Дзяўчына адвярнулася i нiчога не адказала.
- Што, з табой i словам перакiнуцца нельга? Можа, пойдзем патанцуем? - I нiбы мiж iншым дадаў: - Я вальс умею.
Дзяўчына нясмела падняла на яго вочы i сказала:
- Падумаеш. Вальс усе танцуюць.
- Толькi не як я, - сказаў Эл. На пляцоўцы зноў зайгралi, i ён пачаў прытупваць у такт нагой. - Пойдзем, - сказаў ён.
З палаткi высунула галаву таўшчэзная жанчына i глянула на яго грозным вокам.
- Iдзi сваёй дарогай, праходзь, - зласлiва сказала яна. - Дачка мая даўно заручаная. Яна замуж выходзiць - хутка жанiх прыедзе.
Эл гарэзлiва падмiргнуў дзяўчыне i пайшоў далей, прытупваючы на хаду пад музыку, паводзячы плячамi i памахваючы рукамi. Дзяўчына пазiрала яму ўслед.
Бацька паставiў талерку на скрыню i ўстаў.
- Ну, хадзем, Джон, - сказаў ён i растлумачыў мацi: - Хочам пагаварыць тут з аднымi людзьмi, даведаемся, можа, дзе работа ёсць. - Разам з Джонам ён пайшоў да домiка адмiнiстратара.
Том падабраў кавалкам куплёнага хлеба рэшткi мяснога соўсу на талерцы i адправiў яго ў рот. Тады падаў талерку мацi, i тая апусцiла яе ў вядро з гарачай вадой, памыла i дала выцерцi Ружы Сарона.
- А ты хiба на танцы не пойдзеш? - запыталася ў Тома мацi.
- А як жа, пайду, - адказаў Том. - Мяне выбралi ў камiсiю дзяжурыць. Трэба пазабаўляць сяго-таго з гасцей.
- У камiсiю ўжо выбралi? - здзiвiлася мацi. - Гэта, вiдаць, таму, што ты работу маеш?
Ружа Сарона нахiлiлася, каб пакласцi талерку ў скрыню. Том, паказваючы на яе, сказаў:
- А божа, як яна таўсцее!
Ружа Сарона залiлася чырванню i ўзяла ў мацi яшчэ адну талерку.
- Чаму ж ёй не таўсцець, - сказала мацi.
- I прыгажэе, - дадаў Том.
Ружа Сарона яшчэ гусцей пачырванела i апусцiла галаву.
- Сцiхнi ты, - прашаптала яна.
- Чаму ж ёй не прыгажэць, - сказала мацi. - Маладзенькiя, што носяць дзiця пад сэрцам, заўсёды прыгажэюць.
Том засмяяўся:
- Калi яна i далей будзе так пухнуць, ёй давядзецца жывот на тачцы вазiць.
- Ды сцiхнi ты, - сказала Ружа Сарона i схавалася пад брызентам.
Мацi ўсмiхнулася:
- Не дражнi яе.
- Ёй гэта даспадобы, - сказаў Том.
- Я ведаю, што ёй даспадобы, i ўсё-такi гэта яе трывожыць. Яна i так па Конi тужыць.
