Ружа Сарона адвяла вочы ад шашы.
- Мне пiць не дужа хочацца, - сказала яна манерна. - Але, магчыма, мне трэба пiць.
Конi сцвярджальна кiўнуў галавой, бо зразумеў, што яна мела на ўвазе. Яна ўзяла ў яго з рук конаўку, прапаласкала рот, сплюнула i выпiла цеплаватую ваду да дна.
- Яшчэ адну? - запытаўся Конi.
- Палову. - I ён налiў паўконаўкi i падаў ёй. Па шашы прашугаў "лiнкольн" мадэлi "зефiр" - серабрысты, нiзкай пасадкi. Ружа Сарона азiрнулася, цi далёка астатнiя члены сям'i, i, убачыўшы, што яны стаяць усе каля грузавiка, цiха сказала: - Ты хацеў бы раз'язджаць на такой машыне?
Конi ўздыхнуў:
- Чаму не... але гэта потым. - I яны абое зразумелi, што мелася на ўвазе. - Калi будзем добра зарабляць у Калiфорнii, займеем машыну. Але вось такiя, ён паказаў рукой на "зефiр", якi знiкаў удалечынi, - такiя каштуюць не менш за вялiкi дом.
- А мне хацелася б мець i дом, i такую машыну, - сказала Ружа Сарона. Толькi, вядома, спярша дом, бо... - I абое зразумелi, што яна хацела сказаць. Iх увесь час хвалявала яе цяжарнасць.
- Як ты сябе адчуваеш - добра? - запытаўся Конi.
- Стамiлася. Цяжка ехаць пад такiм сонцам.
- Нiчога не зробiш. Iначай мы нiколi не дабяромся да Калiфорнii.
- Ведаю, - сказала Ружа Сарона.
Сабака, прынюхваючыся, абмiнуў грузавiк, падбег да лужыны пад вадзяным шлангам i пачаў хлябтаць мутную ваду. Потым адышоў убок, апусцiў нос да зямлi i звесiў вушы. Абнюхваючы пыльную траву, ён дайшоў да самага краю дарогi, падняў галаву, паглядзеў на шашу i пайшоў упоперак яе. Раптам Ружа Сарона пранiзлiва закрычала. Мiма, вiскочучы шынамi, iмклiва iмчалася вялiкая машына. Сабака бездапаможна шарахнуўся назад i, ледзь паспеўшы скавытнуць, апынуўся пад коламi. У акенцах з'явiлiся твары, павярнулiся назад, машына на iмгненне сцiшыла ход, потым зноў набрала хуткасць i знiкла з вачэй. А сабака з вываленымi вантробамi ляжаў акрываўленым камяком на зямлi, слаба падрыгваючы нагамi.
Ружа Сарона ўтаропiлася на яго шырока расплюшчанымi вачамi.
- Мне гэта не пашкодзiць? - жаласна запыталася яна. - Як ты думаеш, не пашкодзiць?
Конi абняў яе.
- Iдзi пасядзi, -сказаў ён. -Гэта нiчога.
- Але я адчула боль. Калi я закрычала, нешта ў мяне ўсярэдзiне нiбы абарвалася.
- Iдзi пасядзi. Гэта нiчога. З табой нiчога не будзе. - Ён падвёў яе да грузавiка, далей ад сабакi, i пасадзiў на падножку.
Том i дзядзька Джон падышлi да акрываўленага камяка. Пакалечанае цела сабакi апошнi раз сутаргава страпянулася i замерла. Том узяў яго за заднiя лапы i адцягнуў на абочыну. Дзядзька Джон стаяў збянтэжаны, быццам на iм ляжала вiна за тое, што здарылася.
- Няхай бы я прывязаў яго, - сказаў ён.
Бацька глянуў на сабаку i адвярнуўся.
- Паехалi далей, - сказаў ён. - Мы ўсё роўна не пракармiлi б яго. Так, можа, i лепш.
З-за грузавiка вынырнуў гаспадар заправачнай.
- Вось шкада, людзi, - сказаў ён. - Каля вялiкай шашы сабачае жыццё кароткае. За год у мяне тут трох раздушыла. Больш iх не трымаю. - I дадаў: Вы не трывожцеся. Я ўсё зраблю. Адцягну ў кукурузу i там закапаю.
Мацi падышла да Ружы Сарона, якая сядзела на падножцы, усё яшчэ калоцячыся з перапуду.
- Ну што з табой, Разашарна? - запыталася яна. - Табе нядобра?
- Усё было на маiх вачах. Я вельмi перапужалася.
- Я чула твой крык. Але цяпер пара ўжо супакоiцца.
- Думаеш, мне гэта не пашкодзiць?
- Не, - адказала мацi. - Калi будзеш глядзець насупай, ад усяго нюнi распускаць i цацкацца сама з сабой, вось тады добрага не чакай. А зараз падымайся, памажы бабку ўсадзiць. I хоць на хвiлiну кiнь думаць пра сваё дзiця. Яно само пра сябе паклапоцiцца.
- А дзе яна, бабка?
- Не ведаю. Недзе тут. Можа, у прыбiральнi.
Ружа Сарона пайшла да будкi i неўзабаве вярнулася, ведучы за руку бабку.
- Яна там заснула, - сказала Ружа Сарона.
Бабка шырока ўсмiхнулася:
- А як там добра! Такое ўсё фiрменнае, i вада яшчэ лiецца згары. - I радасна дадала: - Мне вельмi спадабалася. Я б там добра выспалася, ды вось жа пабудзiлi...
- Не самае гожае месца для спання, - сказала Ружа Сарона i падсадзiла бабку ў кабiну. Тая задаволена апусцiлася на сядзенне i сказала:
- Гожае цi нягожае, а што добра, дык добра.
- Ну, паехалi, - сказаў Том. - Яшчэ шмат мiль наперадзе.
Бацька паклаў два пальцы ў рот i пранiзлiва свiснуў.
- Во, цяпер малыя недзе зашылiся, - сказаў ён i яшчэ раз свiснуў.
Праз момант дзецi выскачылi з кукурузы - Руцi наперадзе, Уiнфiлд за ёю.
- Яйкi! - крыкнула Руцi. - Я мяккiя яйкi знайшла! - Яна падбегла да грузавiка, Уiнфiлд не адставаў. - Гляньце! - На мурзатай далонi ляжаў з дзесятак маленькiх светла-шэрых яек. I калi яна працягнула руку, каб паказаць знаходку, позiрк яе ўпаў на здохлага сабаку, якi ляжаў з краю дарогi. - Ой! крыкнула яна i разам з Уiнфiлдам асцярожна падышла да сабакi. Абое пачалi разглядаць яго.
Бацька паклiкаў малых:
- Ну, хутчэй, а то без вас паедзем.
Дзецi моўчкi павярнулiся i пайшлi да грузавiка. Яшчэ раз глянуўшы на маленькiя яйкi нейкай рэптылii, Руцi скiнула iх з далонi i разам з Уiнфiлдам ускараскалася па борце на машыну.
- У яго яшчэ вочы адплюшчаныя, - здушаным голасам прагаварыла яна.
Але Ўiнфiлд вырашыў трымацца малайцом i храбра сказаў:
- У яго кiшкi ўсе так i вывалiлiся, так i вывалiлiся... - I, крыху памаўчаўшы, зноў: - Вывалiлiся... усе кiшкi. - Раптам ён упаў на жывот над самым краем борта i званiтаваў. Калi зноў сеў, вочы яго слязiлiся, з носа цякло. - Калi свiней рэжуць, тады зусiм iншае, - апраўдваўся ён.
Эл падняў капот "гудзона" i змераў узровень масла ў маторы. Потым дастаў з-пад сядзення ў кабiне бляшанку ёмiстасцю адзiн галон, падлiў у картэр таннага чорнага масла i зноў праверыў яго ўзровень.
Падышоў Том.
- Хочаш, цяпер трохi я павяду? - запытаўся ён у Эла.
- Я не стамiўся, - адказаў той.
- Але ж ты ноччу зусiм не спаў. Я хоць крышачку прыкархнуў ранiцай. Залазь наверх. Я пакiрую.
- Ну давай, - неахвотна згадзiўся Эл. - Толькi за маслам сачы. Не ганi. Я ўсё баюся кароткага замыкання. Паглядай на стрэлку амперметра. Калi яна скокне на нуль, значыць, замыканне. I, Том, не ганi. Машына вельмi перагружаная.
Том засмяяўся:
- Я буду сама ўвага. Можаш спаць спакойна.
Верхнiя пасажыры занялi свае месцы. Мацi зноў уселася каля бабкi, Том сеў за руль, нацiснуў стартэр.
- Ледзь лiпее, - прамармытаў ён, адпусцiў счапленне i выехаў на шашу.
Матор гуў роўна, сонца свяцiла ў ветравое шкло, хiлячыся на захад. Бабка моцна спала, i нават мацi задрамала, апусцiўшы галаву. Том насунуў кепку на вочы, каб не сляпiла сонца.
Ад Падэна да Мiкера - трынаццаць мiль; ад Мiкера да Хары - чатырнаццаць, а потым Аклахома-Сiцi - вялiкi горад. Том павёў машыну напрасткi праз горад. Мацi прачнулася i стала глядзець на вулiцы, па якiх яны праязджалi. I тыя, што сядзелi наверсе, таксама глядзелi на ўсе вочы на крамы, на высокiя жылыя дамы, на будынкi розных кантор i ўстаноў. А потым дамы i службовыя будынкi пачалi сустракацца радзей, рабiлася ўсё менш крамаў. Пацягнулiся аўтамабiльныя звалкi, сасiсачныя, загарадныя дансiнгi.
Руцi i Ўiнфiлд пазiралi на ўсё гэта i дзiвiлiся, моцна ўражаныя, - якi вялiкi горад, як тут усё незвычайна, колькi на вулiцах прыгожа апранутых людзей! Стаiўшы дыханне, яны не перакiнулiся нiводным словам. Потым нагаворацца, а цяпер маўчалi. Нафтавыя вышкi i ў горадзе, i на ўскраiне чорныя нафтавыя вышкi, i пах нафты i бензiну. Дзецi нават нi разу не ўскрыкнулi ад здзiўлення: усё тут было такое вялiзнае i такое незвычайнае, што iх узяў страх.
На адной вулiцы Ружа Сарона ўбачыла чалавека ў светлым касцюме. На iм былi белыя чаравiкi i пляскаты саламяны капялюш. Яна тыкнула Конi ў бок i вачамi паказала на гэтага дзiўнага чалавека, i абое сталi перасмейвацца мiж сабой, спачатку цiха, а потым мацней. Яны зацiскалi сабе рот далонню. Iм так было забаўна, што яны пачалi шукаць вачамi, з каго б яшчэ пасмяяцца. Руцi з Уiнфiлдам убачылi, як яны душацца ад смеху, i таксама паспрабавалi пахiхiкаць, але нiчога не выйшла - проста не маглi. А Ружа Сарона i Конi сядзелi чырвоныя i ледзь пераводзiлi дух, стараючыся стрымацца. Пад канец варта было iм толькi глянуць адно на аднаго, як яны зноў пырскалi ў кулак.
Прыгарад раскiнуўся шырока. Том вёў грузавiк паволi, асцярожна праз густы вулiчны рух i нарэшце выехаў на вялiкi заходнi шлях - шашу No 66, да палатна якой апускалася сонца. Ветравое шкло зацерушылася пылам. Том насунуў кепку яшчэ нiжэй на вочы, i цяпер яму даводзiлася задзiраць галаву назад, каб бачыць дарогу. Бабка так i не прачыналася, хоць сонца бiла ёй проста ў заплюшчаныя павекi; жылы на скронях былi блакiтныя, а тонкiя прожылкi на шчоках чырвоныя, як вiно, застарэлыя карычневыя плямы на твары яшчэ больш пацямнелi.
Том сказаў:
- Па гэтай дарозе так да канца i паедзем.
Мацi доўга маўчала i нарэшце сказала:
- Можа, пашукаем зручнага месца для прыпынку, пакуль сонца яшчэ не зайшло. Трэба свiнiны зварыць i хлеба спячы. На гэта пойдзе час.
- Ата, - пагадзiўся Том. - Адным махам такую адлегласць не адолееш. Разварушыцца таксама не шкодзiць.
Ад Аклахома-Сiцi да Бэтанi - чатырнаццаць мiль.
Том сказаў:
