— Гэта ж Зямля Каралевы Мод!
— Нарвегія вылучыла прэтэнзіі на суверэнітэт над гэтай тэрыторыяй у трыццаць восьмым. У трыццаць дзявятым быў утвораны «нарвежскі сектар» або «сектар Буве». На наступны год Нарвегію акупавалі гітлераўскія войскі, і ёй давялося трываць Новую Швабію да мая сорак пятага. Пасля вайны тэрыторыя атрымала нарвежскі пратэктарат і была далучана да Зямлі Каралевы Мод... У іншыя раёны нацысты не пракраліся — ішла вайна. Прынамсі, так лічылася да сённяшняга дня.
— Там — уран, а што тут?.. Няўжо іншапланетныя тэхналогіі?
— Глеб Міхайлавіч?
— Прабачце велікадушна, калега! На Зямлі Каралевы Мод размяшчаюцца багатыя радовішчы ўрану, а ён патрабаваўся для «ўранавага праекта» прафесара Гейзенберга — праграмы стварэння ядзернай зброі.
— Нацыстаў магло зацікавіць нешта яшчэ?
— Яны меркавалі, што пад лёдам і ў скалах Антарктыды існуюць велізарныя пустэчы, прыдатныя для стварэння баз падводных лодак і зброевых заводаў. Але амаль у цэнтры Антарктыды... Насуперак шырока распаўсюджанаму меркаванню, нацысты былі больш прагматыкамі. На Паўднёвы полюс недаступнасці іх магло занесці толькі нешта рэальна вартае.
— Напрыклад, фрагмент іншапланетнага зоркалёта?
— Менавіта так!.. Займіцеся аналізам, калега, а я загадаю закрыць вонкавы ход да механізма... Што?
— Хтосьці ведаў, што ёсць яшчэ і другі ўваход.
— Ніхто з персаналу раней на «Полюсе недаступнасці» не быў!
— Дзверы не маглі адчыніцца самі.
Разумеў гэта і Казанцаў.
— Разбяромся з гэтым пазней!.. Я буду ў кают-кампаніі.
Месца прыкметна паменшылася — у навукова-даследчы модуль перанеслі ўсё абсталяванне. У дацэнта сышла амаль гадзіна на тое, каб распакаваць і падрыхтаваць да працы электронны мікраскоп. Дапамога Судзерава была дарэчы.
— Нічога сабе! — ад хвалявання Медзелец не адразу даў рады інтэркому. — Глеб Міхайлавіч, вы не маглі б падысці?
— Ужо скончылі?
— Метал адлілі не на Зямлі!
— Бягу!
Пры з’яўленні прафесара дацэнт саступіў яму месца. Казанцаў адразу прытуліўся да акуляраў. Медзелец з заміраннем сэрца чакаў вердыкту.
— А вы маеце рацыю, калега! Метал сапраўды пазаземнага паходжання... А што з узростам?
— Да гэтага я яшчэ не дайшоў! — панурыўся дацэнт.
— У такім выпадку давайце неадкладна правядзем спектральны аналіз!
Сказана — зроблена.
Новыя даныя ўразілі не менш.
— Дзве тысячы гадоў! — каб выключыць магчымасць памылкі, навукоўцы правялі аналіз паўторна. — Фантастыка!
— Усё-такі прышэльцы? — ажывіўся Судзераў.
— Выходзіць, што так! А нацысты проста выкарыстоўвалі іншапланетныя тэх налогіі для ўласных мэт.
— Яшчэ б ведаць для якіх, калега.
— Гэта павінна быць нешта вельмі важнае.
III
— З вашага дазволу я хацеў бы працягнуць вывучэнне механізма.
— Лічыце, што вы яго атрымалі! — прафесар быў не чужы ганарыстасці. Сам факт наяўнасці рабіў артэфакт сапраўды неацэнным.
— Абсалютна з вамі згодны, калега!
— Мабыць, пачну з ператрусу — савецкія палярнікі відавочна вывучалі тут не толькі льды. Магчыма, засталіся дакументы, фотаздымкі або кінастужкі. Хаця ў такім хаосе знайсці што-небудзь будзе складана... Чаму ж яе пакінулі?
— Што, прабачце?
— Не магу зразумець, па якой прычыне спыніліся даследаванні.
— Магла адбыцца аварыя.
— Адзіная прыкмета, якая паказвае на гэта, — узарваны размеркавальны шчыт. Наўрад ці выхад з ладу часткі абсталявання можа стаць дастатковай падставай для спынення работ і шматгадовага забыцця станцыі. Не, тут нешта іншае... Але што?.. Чаго гадаць? За справу!
— Вам патрэбен памочнік?
— Калі вы не супраць, Глеб Міхайлавіч, хай ім будзе Судзераў! Мне могуць спатрэбіцца яго веды і ўменні.
— Добра!
Прафесар адправіўся каардынаваць працу па навядзенні парадку, а дацэнт і электрык пачалі метадычна абшнарваць модулі і блокі. Шанс быў мінімальным, але і ад такога Медзелец не збіраўся адмаўляцца.
Дакументаў на «Полюсе недаступнасці» было шмат, але ніводзін з іх не праліў святло на прызначэнне ўстаноўкі.
— Або знішчылі, або эвакуявалі!
— Відаць, так... Шкада, няма падключэння. Паспрабавалі б пашукаць інфармацыю ў інтэрнэце.
Мужчыны спусціліся ў пячору.
Усярэдзіне стала халадней. Вецер азвярэла біўся аб брызент.
Святло так і не з’явілася. Спатрэбіліся дадатковыя ліхтары.
Судзераў зладзіў валтузню з узарваным размеркавальным шчытом, а Медзелец вырашыў сфатаграфаваць устаноўку з усіх ракурсаў. За здымкай надышла чарга агляду. Узровень пазаземнай тэхналогіі ўражваў.
— Як справы, калега?.. Яўген Святаслававіч!
— Прабачце, запрацаваўся! Вельмі ўжо цікавы механізм!
— Ці атрымалася даведацца што-небудзь новае?
— Пакуль не.
— У такім выпадку дазвольце запрасіць вас на вячэру!
— А што, ужо вечар?
— Хутка восем, калега! — дацэнт са здзіўленнем паглядзеў на гадзіннік. Прафесар не падманваў. — Паешце, потым можаце працягваць. Усё роўна ж вернецеся!.. Прашу толькі — пакіньце час на сон. Устаноўка нікуды ад вас не падзенецца!
— Глеб Міхайлавіч, няўжо вы не хочаце разгадаць таямніцу? У нас жа толькі адны суткі!
— Не менш за вас, калега. Але мой абавязак, як кіраўніка экспедыцыі, — клапаціцца пра фізічны і душэўны стан падначаленых.
— Я ўжо не маленькі!
— Не трэба крыўдзіцца, Яўген Святаслававіч! Я нясу адказнасць за ўсіх людзей на станцыі.
— Як толькі на Вялікай зямлі даведаюцца пра нашу знаходку, сюды зляцяцца вядучыя навукоўцы з усяго свету! Механізм засакрэцяць, і не факт, што нам дадуць ^ допуск.
— Допуск у вас будзе — я пра гэта паклапачуся!.. А бура можа і зацягнуцца. Кройцар не гарантуе хуткага яе завяршэння... Нават не ведаю, радавацца гэтай акалічнасці ці не...
Здавалася, вецер з кожнай секундай толькі мацнее.
— Аляксандра Мікалаевіча прымусіць дапамагаць вам не магу. Асабісты час — гэта святое!
— Я гатовы! — запэўніў Судзераў. Ці то сапраўды хацеў дапамагчы, ці то хацеў даведацца навіны раней за ўсіх.
— Вельмі высакародна з вашага боку, Аляксандр Мікалаевіч! Ідзіце абодва на вячэру, потым можаце працягнуць вывучэнне артэфакта. Раніцай чакаю справаздачу!
— Абавязкова, Глеб Міхайлавіч!
Вячэра заняла каля паўгадзіны — Медзелец і Судзераў спяшаліся вярнуцца ў пячору. Дацэнт заразіў электрыка энтузіязмам.
Унізе з’явілася асвятленне ў выглядзе чатырох штанг з магутнымі люмінесцэнтнымі лямпамі. Ніяк «падарунак» Казанцава.
Медзелец вырашыў выкарыстаць электрамагнітны сканер глыбіннага зандавання глебы. Наладзіўшы факусіроўку, мужчыны размясціліся за ноўтбукам. Дацэнт выдыхнуў і націснуў клавішу «Enter».
— Не прабівае! Паспрабуем павялічыць магутнасць.
Магутнасць давялося павялічваць яшчэ двойчы, перш чым на маніторы з’явілася схема механізма. Яна была да таго заблытанай, што Медзелец не змог падабраць аналогіі. Нічога не знайшлося і ў базе даных, а яе аб’ём складаў амаль трыста мегабайт.
— Эх, звязацца б з універсітэтам!
На гарызонце замаячыла Нобелеўская прэмія. Дацэнту нават давялося абсякаць сябе.
— І для чаго патрэбна такая ўстаноўка?
— Гэта яшчэ трэба будзе высветліць!
Кадр за кадрам Медзелец фіксаваў усе вузлы, бо ў любым з іх магла хавацца разгадка. Працэс быў нецікавы, таму Судзераў вярнуўся да шчыта.
— Яўген Святаслававіч, прашу прабачэння, што адцягваю!
— Зусім не! Заходзьце, Глеб Міхайлавіч! Мне ўсё роўна патрэбна паўза — мозг вось-вось закіпіць!
— Не атрымліваецца? — голас прафесара быў напоўнены спагадай.
— Пакуль не, але здавацца я не збіраюся!
— Я нібы гляджу ў люстэрка... Вось, вазьміце! Быць можа, гэта дапаможа вам. Калі мне не здраджвае памяць, у школе і ва ўніверсітэце вы вывучалі нямецкую мову? — у рукі дацэнта перавандравала некалькі пажоўклых машынапісных аркушаў.
— Так!.. Аненербэ?.. «Крышталі волі»?
— Я, на жаль, вучыў англійскую!
— Нейкая мешаніна з акультызму, фізікі і тэхналогіі, — прабегшыся вачыма па тэксце, сказаў Медзелец. —Наўрад ці гэта нам дапаможа!
— Хто ведае? — нагадаў пра сябе Судзераў. — «Нямецкае таварыства па вывучэнні старажытнай германскай гісторыі і спадчыны продкаў» займалася не толькі акультна-ідэалагічным забеспячэннем функцыянавання дзяржаўнага апарату Трэцяга рэйха, але і сур’ёзнымі навуковымі даследаваннямі.
— Пра гэта вы таксама прачыталі ў часопісе?
— У манаграфіі... Гады тры таму, калі я яшчэ працаваў у ЖЭСе, трапілася мне невялікая «халтурка» — правесці праводку ў катэджы аднаго доктара гістарычных навук. Працу зрабіў хутка і ў чаканні гаспадара вырашыў пагартаць тэчку, што ляжала на стале ў кабінеце...
Казанцаў прыгнечана паківаў галавой, але нагадваць пра нетактоўнасць не стаў.
— ...а там амаль дзвесце старонак аб гэтым самым Аненербэ. Містыкі хапала, але і акадэмічнай навукі таксама!
