Сяргей БЕЛАЯР
ПОЛЮС НЕДАСТУПНАСЦІ
Чалавек — адзіная жывая істота, якая стварыла зброю для ўзмацнення сваёй слабасці.
Сілаван РАМІШВІЛІ
I
82°53’14’’ пд. ш., 55°04’30’’ у. д.
З вышыні антарктычная станцыя нагадвала падкову з шарападобным уздуццем усярэдзіне. Пафарбаваная ў чырвона-аранжавы колер, яна рэзка вылучалася сярод асляпляльных снягоў і брудна-шэрых скал. Побач са станцыяй былі раскіданы цёмна-зялёныя кубікі кантэйнераў з абсталяваннем і матэрыяламі.
— «Полюс недаступнасці» закансервавалі ў восемдзесят восьмым, калі стала зразумела, што грошы на правядзенне палярных даследаванняў у Савецкага Саюза скончыліся, — патлумачыў прафесар Казанцаў, гледзячы ў ілюмінатар. — А праз тры гады СССР загадаў доўга жыць. Расійскай Федэрацыі станцыя была не патрэбна, і пра яе забыліся да мінулага года, калі ваш прэзідэнт выказаў жаданне мець уласную ў Антарктыдзе.
— І вы падаравалі яе нам з умовай, што мы ўсё адновім уласнымі сіламі? — дацэнт Медзелец крывіўся. Грукат верталётных лопасцяў, якія люта секлі паветра, балюча ціснуў на барабанныя перапонкі. Не ратаваў нават шлемафон.
— Менавіта так, Яўген Святаслававіч! Фронт работ там невялікі — дамо рады за тыдзень. Са снежня экспедыцыя пачне працу!
— Хутчэй бы!
— Разумею ваша нецярпенне, — усміхнуўся Казанцаў, — сам у вашы гады быў такім. Усё хацелася перавярнуць свет. Шкада, сіл не хапіла.
— Што вы такое кажаце, Глеб Міхайлавіч?.. Ваш уклад у навуку неацэнны!
— Няхай пра гэта судзяць нашчадкі! — шчокі прафесара пакрыліся лёгкай чырванню. — Зніжаемся, трымайцеся! І насуньце акуляры, калі не хочаце зарабіць снежную аўтальмію.
Медзелец адчуў палёгку, калі Мі-8 дакрануўся коламі да лёду. Усё ж такі яго першы палёт.
Лопасці ўжо спыніліся, а пароша працягвала кружыцца ў паветры. Толькі пасля таго, як снег асеў, бортмеханік ссунуў дзверы і скінуў трап.
— Усе на выхад! — загадаў Казанцаў.
Весела перагаворваючыся, цяжка нагружаныя сумкамі пасажыры пакінулі борт.
Тэмпература апусцілася да мінус дваццаці пяці, аднак мароз не адчуваўся — на небе свяціла сонца. Хуткасць ветра не дасягала і двух метраў у секунду.
— Звярніце ўвагу на не зусім звычайную форму «Полюса недаступнасці» — яна лічылася эксперыментальнай. Пасля аказалася, што сумешчанае распалажэнне модуляў і блокаў больш рацыянальнае, чым раздзельнае. — Казанцаў наблізіўся да дзвярэй і дастаў незвычайнай формы ключ. — Не зразумеў! Станцыю павінны ж былі замкнуць!
— Белыя мядзведзі?
— Пасаромеліся б, Пётр Сцяпанавіч! Якія яшчэ белыя мядзведзі ў Антарктыдзе?
— Хутчэй пінгвіны, але тут — не прыморская паласа, дый наўрад ці яны настолькі разумныя, каб пракрасціся ў закрытае памяшканне, — сказаў Медзелец.
— А людзей тут няма на сотні кіламетраў вакол. Хутчэй за ўсё, проста забыліся зачыніць. Сардэчна запрашаем!
Усярэдзіне было цёмна.
Па падлозе заскакалі прамяні ліхтарыкаў. Тамбур тоўстым пластом пакрывалі іней і смецце.
— Кір Генадзьевіч, праверце праводку і запускайце электрастанцыю! Нам патрэбна святло і цяпло! Паспрабуйце зрабіць усё як мага хутчэй!
— Добра, Глеб Міхайлавіч! — інжынер-энергетык павёў за сабой чацвярых.
— Руслан Карлавіч, займіцеся вадаправодам і каналізацыяй!.. Валерый Іванавіч, паклапаціцеся пра сувязь!.. Інакенцій Паўлавіч, на вас інвентарызацыя склад оў і разгрузка кантэйнераў!.. Фёдар Лукіч, адказваеце за гарачую ежу!
— Вячэра будзе паводле раскладу!
— Астатнім навесці на станцыі парадак!.. Ну а мы, калега, хадземце ў навукова-даследчы модуль. Думаю, вам будзе цікава зірнуць на тэхнічныя навінкі маёй маладосці.
Медзелец не стаў пярэчыць, і навукоўцы пакрочылі па калідоры. Адсутнасць асвятлення і паўкруглае скляпенне стваралі ілюзію прысутнасці на касмічным караблі, якім яго паказвалі ў савецкай навуковай фантастыцы. Уражанне псавала смецце.
— У свой час станцыю абсталявалі па апошнім слове тэхнікі, у тым ліку і замежнай вытворчасці — Акадэмія навук фінансавалася зусім не паводле рэшткавага прынцыпу... Вось мы і прыйшлі!
Сцены вялізнага памяшкання ад падлогі да столі былі застаўлены абсталяваннем разнастайнага прызначэння.
— Гэта ж самыя сапраўдныя рэлікты! — дацэнт працёр рукавіцай адзін з пры бораў. — Цікава, працуе ці не?.. Чорт, прайшло ж больш за дваццаць гадоў!
— Тады ўмелі рабіць на сумленне, калега. Мяркую, нешта мы зможам выкары стаць для ўласных патрэб. Разбярэцеся?
— Крыўдзіце, Глеб Міхайлавіч!
— Нават у думках не было! У вас гараць вочы, як у Алі-Бабы, які патрапіў у пячору са скарбамі. Я ведаў, што вам спадабаецца!
Навукоўцы прабылі ў навукова-даследчым модулі амаль дзве гадзіны — Медзелец не толькі агледзеў, але і абмацаў кожны прыбор.
— Інфармацыю пра тое-сёе давядзецца асвяжыць у памяці, а так — усё знаёмае!
Лямпа дзённага святла некалькі разоў міргнула, пасля чаго запалілася роўным
белым святлом, прымусіўшы навукоўцаў выключыць ліхтары.
— Хутка будзе цёпла... Не люблю холад!
— Гэта вы? — здзівіўся дацэнт. — Вучоны-палярнік?
— Мае карані ў Паўднёвым Казахстане... Хадзем, я пакажу ваш жылы блок.
Пакой, няхай і невялікі, Медзельцу спадабаўся. Сціпла, але з густам. Ёсць і дзе
адпачываць, і дзе працаваць. Трэба толькі надаць памяшканню індывідуальнасці.
— Нядрэнна!
— Рады, што вам спадабалася. На год «Полюс недаступнасці» стане нашым домам. Ваша выбранніца не была супраць камандзіроўкі? Калі мне не змяняе памяць, вы ж збіраліся заручыцца?
— Алёна ўсё разумее і гатова чакаць, колькі спатрэбіцца! — дацэнт не хаваў гонару.
— Вам з ёй пашанцавала, Яўген Святаслававіч. На жаль, цяперашнія дзяўчаты ад ідэалу далёкія. Грамадства змянілася. Вельмі моцна змянілася...
Медзельцу здалося, або ў голасе Казанцава сапраўды прагучала яшчэ нешта, акрамя незадаволенасці?
— Не будзем пра сумнае! — прафесар усміхнуўся. — Наперадзе цэлы год балявання навукі! Паспець бы ўсё зрабіць...
Праграма экспедыцыі была надзвычай насычанай — геадэзічнае і геолага-геафізічнае даследаванне леднікоў; метэаралагічныя і аэралагічныя назіранні; радыёлакацыйнае зандаванне ледзянога покрыва; геамагнітныя і гляцыялагічныя пошукі; геалагічная і геафізічная здымка; бурэнне і яшчэ шмат чаго іншага, не менш цікавага.
— Ні мабільная сувязь, ні інтэрнэт працаваць не будуць, так што давядзецца мець зносіны з Вялікай зямлёй пры дапамозе радыёстанцыі і лістоў. Верталёт будзе прылятаць кожныя тры тыдні.
— Каменны век! — дацэнт прыгнечана паківаў галавой.
— І не кажыце, Яўген Святаслававіч! Нічога не зробіш — каштарыс складалі людзі, далёкія ад патрэб навукі. Нягледзячы на тое, што я задзейнічаў усе свае сувязі, спіс неабходнага зрэзалі да нейкіх двух аркушаў.
— Не хвалюйцеся, Глеб Міхайлавіч! Мы ж пачынаем не на пустым месцы.
— Вы маеце рацыю, калега... Што ў нас з батарэямі? Пайшло цяпло!.. Да вячэры больш за паўтары гадзіны. Паспеем разабраць рэчы і пераапрануцца.
Перш за ўсё Медзелец паставіў на стол фотаздымак Алёны. Думка пра каханую грэла душу. Кнігі знайшлі сваё месца на паліцы, ноўтбук — на засланым ложку. Адзенне і абутак перавандравалі ў насценную шафу.
У запасе заставалася яшчэ гадзіна, таму дацэнт вырашыў трохі папрацаваць. І настолькі захапіўся, што нагадаць пра вячэру давялося памочніку Крагіна.
— Іду! — Медзелец паслаў Алёне паветраны пацалунак і паспяшаўся за Едусам.
— Што ж вы, Яўген Святаслававіч, спазняецеся? Нядобра! Сказана ж было: у дваццаць нуль—нуль. Сядайце!
— Працаздольнасць галаўнога мозга трэба падтрымліваць. Рэгулярнае харча& ванне — залог творчага поспеху. Смачна есці!
— І вам!
— Калі збярэцца поўны склад, давядзецца прымаць ежу ў дзве змены... Файныя аладкі! Як вы іх называеце?.. Дранікі?.. Ніколі не думаў, што смажаная бульба можа -Я быць настолькі смачнай! — калі ўсе паелі, прафесар пастукаў відэльцам па куфлі, пасля чаго ўзняўся. — Спадары, я хацеў бы сказаць тост.
Размовы змоўклі, а галовы прысутных павярнуліся да Казанцава.
— Сябры мае, давайце вып’ем за поспех экспедыцыі! Няхай усё ў нас атрымаецца!
Зазвінелі келіхі.
Дацэнт злавіў сябе на думцы пра тое, што не сказаў бы лепш. Два сказы, а сэнсу ў іх больш, чым у шматгадзіннай гаворцы.
Віно мела вытанчаны букет, але Медзелец вырашыў абмежавацца малым — ён хацеў вярнуцца да дысертацыі.
— Не заседжвайцеся дапазна, калега! Часу ў вас дастаткова!
— Абяцаю, Глеб Міхайлавіч! — дацэнт не быў упэўнены, што стрымае слова. Зрэшты, прафесар наўрад ці стане лаяць яго за гэта.
— Для таго, каб аднавіць падачу вады, Паланкевічу спатрэбіцца мінімум трое сутак, так што давядзецца пажыць у спартанскіх умовах.
— Не прывыкаць — я пяць гадоў пражыў у студэнцкім інтэрнаце. Мы называлі яго «бурса».
