Хай чытачы ніколі не перагортваюць Вашы кнігі няуважліва і абыякава.
29. XII.
50-годдзе БССР і КПБ.
Учора сумеснае пасяджэнне Вярх. Савета і ЦК у Палацы спорту. Уступнае слова Машэрава — па-беларуску, а потым — усё па-руску. Шэлег сказаў па-беларуску адну фразу.
Для адных вера ў Бога — привычка, для другіх — унутранае апірышча.
1969
4.І.
Янка Брыль. «Пра здзіўленне і зайздрасць». «ЛіМ», 3 студз. 69 г. (Пра Кудраўца).
Добра ўваходзіць у бачанне свету, у мову, у душу сваіх герояў. Вельмі нядрэнна праверыў чыстым вокам, чыстай душой свайго хлапчука паводзіны чалавека дарослага, шырэй — праверыў складанасць жыцця, не сарваўшыся ні на момант, ні на драбніцу ў фальш.
У Панчанкі:
«А на якой радэ плыве к нам столькі пошасці? Як мельнік у муцэ свет у хлусні і пошласці».
Мне сорамна народ агітаваць,.
Каб людзі больш і больш штодня рабілі,
Мясілі гліну, валуны драбілі:
Ен ведае і сам, як нрацаваць.
Іаэал паэта — гэта ўжо рэалізаваная ў вершы рэчаіснасць, зямное жыццё.
Хтосьці сказаў, што ссеклі дрэўца і прыгажосці меней стала на зямлі.
12.1.
Учора, субота. Прыгожы, светлы, сонечны дзень — рэдкі, бо было лёгка, бо бачыў лес, поле і сонца так, што на іх прыкладваліся іншыя думкі, пачуцці і была надзея, што расхінецца калі-небудзь імгла.
Няразвітасць маіх уяўленняў: мне заўсёды апошнія гады бачыцца толькі адно: іду з натугай па раўніне, а здаецца, што асільваю круты і не па сілах пад’ём.
15.1.
Інтэрв’ю з Глебкам (пра шматтомнае выданне беларускага фальклору).
Учора запушчаны касманаўт, сёння — яшчэ трое.
Свет сдпраўдны і харошы існуе паўсюдна і мнагаліка, але ж адкрываецца мне толькі скупою і адваротнаю радасцю — недастачай хараства, прагай, крыўдай за несправядлівасць боскую да лепшых і свяцейшых людзей. I яшчэ — кнігамі.
Хачу чытаць і ведаць Пысіна. Пакуль што ёсць толькі настроі і ўражанні, што мучаць нявыказнасцю, неарганізаванасцю.
16.1.
Чыстая, простая, строгая чэснасць Быкава. У «НМ» ідзе яго аповесць «Круглянскі мост». Рэдагаваў сам Твардоўскі.
26.1.
Было столькі незапісаных дзён. У іх — перагаворы на пераход у «Неман».
17.ІІ.
«ЛіМ» — у сваіх буднях, ад якіх я ўбаку.
Дастаеўскі пісаў, здаецца, так: «Чалавек найбольш жыве іменна ў той час, калі чаго-небудзь шукае і дабіваецца».
Сёння гадзіну чакаў Рыту Марозаву, каб наведаць Свету. Стукаў зубамі, лічыў тралейбусы, пераглядваўся з красунямі. Не жыў.
Зараз Купалаўка. Не працуецца, я ўзвінчаны вулінай, прыгажосцю, уласнай бесталеннасцю, яшчэ абвеяны гадзінай мярзляцтва і холаду, зануджаны адзінотай.
Успомніў зараз К. — гэта было як дзяцінства, ды я зрэшты і адчуваў сябе дзіцёнкам між «даросласці» вучоных мужоў, большасць якіх — я пазней пераконвауся — мела самавітасці нашмат больш, чым розуму.
Сёння жыць, ісці ўперад — пісаць пра Пысіна. Кожны раз пачынаю як наноў. У мяне ёсць душа, якая адгукаецца на кожны такт прыгажосці і праўды, але няма, здаецца, дастатковых унутраных багаццяў і ведаў для шырокай, гнуткай і рознабаковай канцэпцыі...
Як важна быць усюды як свой, але істотна ведаць вострае ўспрыняцце нязвычнасці.
Бярозкін усміхаецца, ставіцца да мяне добра. Я, здаецца, выразней адчуваю набліжанасць яго чалавечнасці.
21.ІІ.
Бярозкін парадзіраваў Г.: «Дзед Даніла жыў ўскраіне вёскі. Жыў заможна, як усе. Калі прыйшла фашысцкая навала, ён узняўся на ворага як адзін! Выбраўшы зручны момант, ён спляжыў у лазні шайкай немца з малой, як у вужакі, галавой, запёр дзверы калком і ўцёк у лес да партызан».
А. Эйнштэйн. «Физика и реальность». Сб. статей, «Наука», 1965:
«Радостное и вдохновляющее чувство испытываешь, видя проблему изложенной кратко и живо во всем ее разнообразии и во всех связях».
О. Кюри: «Моральные качества выдающейся личности имеют, возможно, большее значение для данного поколения и всего хода истории, чем чисто интеллектуальные достижения. Последние зависят от величия характера в значительно большей степени, чем это обычно принято считать».
Перамена ў лімаўскім тонусе — мне стала псіхалагічна нашмат лягчэй рабіць, чым да заявы, і, адчуваю, ужо і было б — у сэнсе скаванасці — лягчэй заўсёды.
Перавесці сябе на мэтаскіраваную, паслядоўную і прадуманую працу — ...
Хемінгуэй у «Непераможаным» піша, што матадор (Мануэль) думаў спецыяльнымі тэрмінамі. Калі ж, здаралася, той не мог знайсці адпаведнага слова, думка абрывалася.
Як Бяр-н гэтымі днямі гаварыў з С. 3. «Нельга доўга трымаць рукі над агнём — або агонь бенгальскі, або рукі гумовыя».
А. Кучар умешваўся ў «покровительственно-поучающей и приятельской» манеры.
М. Светлов: «Прежде всего лирика не может и не должна быть благополучной. Ты любишь ее, она любит тебя? Ну и целуйтесь на здоровье. При чем здесь читатель?»
Поэт не может пробавляться пустяками, не имеет права терять критерий ценности сущего.
28.ІІ.
Пысін — сённяшняя і заўтрашняя радасць.
2.ІІІ.
Вось і сакавік. Сёння раніца апушыла зляжалы наст новым снегам, які стаў радасцю для лыжнікаў.
Былі К. Мама папракала мяне, што я не ўгаворваў іх астацца. Я ж непрыгожа агрызаўся, і ўвогуле я часта пераводжу ганебна сваю зласлівасць на маму. Вядома ж, даючы гэтай зласлівасці чэпкую аргументацыю, што — яшчэ большая крывадушнасць.
Я пачынаю ўсё болей і болей схіляцца да думкі, што жыццё — любое, нават самае пакутлівае — шчасце. Уся каштоўнасць жыцця толькі тады і мае меру, калі зведаны трывогі, сумненні, пакуты.
Шчасце — жыць сумленна і без зайздрасці.
3.ІІІ.
Эйнштэйн — з выгляду просты, добры, крыху дзівакаваты стары. Без пробліску геніяльнасці. Але глянеш на некалькі фатаграфій — усюды ёсць нейкая рознасць, што падказвае невычэрпнасць яго ўнутранай сутнасці.
5.ІІІ.
Сёння ў рэдактара — ініцыятыўная група дыскусіі па апавяданні. Брыль, Мележ, Яскевіч, Хадкевіч — цікава кожная пазіцыя. N.. як адчуваючы, што і яго зачэпяць: цяпер не тая сацыяльнасць, у Тургенева ўсюды каханне, сёння мы лепш апранаемся і ядзім. Потым: каб хоць адно бытавое апавяданне, як «Пяць лыжак заціркі». Рэд: «Дык мы ж цяпер кілбасу ядзім».
14.ІІІ.
Пачынаць жыць трэба раніцою. Тады ёсць нейкае адчуванне з’яднанасці з агульным гулам. Так жа — асобнае церабленне ўбаку. Страшна быць старым, адзінокім, непатрэбным, адсталым.
Яшчэ недарэчнасць: у мяне жыццё — ланцуг рэцэнзій, скляпаных высільваннем.
Зайздрошчу сужыццю зведзеных каханнем і згодай людзей і праз зайздрасць сам на гэта галодны яшчэ болей.
Асэнсоўваць, улоўліваць грамадскае жыццё зусім не наўчыўся — ні ў палітычных формулах, ні ў чалавечай свядомасці.
Учора Вінька сустрэў мяне каля аўтобуса без шапкі (растапыраны чубчык). Шчымела душа — ён здаваўся мне на-вылёт развеяным ветрам.
Двайное адчуванне: быццам заўсёды апярэджваў я свой узрост і заўсёды адставаў, што адчувалася нашмат вастрэй, асабліва сёння.
15.111.
Бяр-н пра Няхая: прачнецца ноччу і — «Як добра, што наш Дняпро-Славуціч цячэ на Украіну». Хваліў Пысіна (мой артыкул): «Вы выраслі вельмі, Б., і пішаце жыва».
Правда, 14 марта 69 г., Шолохов:
«Я глубочайше убежден, что подавляющее большинство сидело и сидит напрасно, они — не враги».
«На Сталина обижаюсь. Как он мог такое допустить?!.. (...) Он, безусловно, крупнейшая после Ленина личность в нашей партии, и он же нанес этой партии такой тяжкий урон. Я пытаюсь объективно разобраться в нем и чувствую, что не могу. Мешает одно, мы с ним не на равных условиях...»
12 марта:
«— А я так своим простым умом прикидываю: у товарища Сталина помаленьку глаза начинают открываться.
— Ну, знаешь ли... Что же он с закрытыми глазами страной правит?
— Похоже на то. Не все время, а с тридцать седьмого года».
17.111.
Бярозкін — Г. (цясляр з Нясвіжа). «Жывяце на двух паверхах адразу. Такая святочнасць, урачыстасць, хоць сцягі вывешвай».
7.IV.
А. Твардовский:
К обидам горьким собственной персоны
Не призывать участье добрых душ.
Жить, как живешь, своей страдой бессонной —
Взялся за гуж — не говори: не дюж.
С тропы своей ни в чем не соступая,
Не отступая — быть самим собой.
Так со своей управиться судьбой,
Чтоб в ней себя нашла судьба любая
И чью-то душу отпустила боль.
Усе раслі і рана, як вясновае смецце. Жаданне жыць працуючы і працаваць не робячы. Душна і млосна, а жыццё без добрых, разумных рэчаў.
Адчуванне такое, быццам ідзеш недзе па ваколіцы, блукаеш, праходзіш зноў жа каля тых самых мясцін, не дасягаючы сутнасці.
Учора капалі з Ражанскім хрэн на падгайскіх горках і пачыналі новую вясну.
Цеплыня правейвае ўсяго і трывожыць чароўнай і да шаленства недаступнай прыгажосцю.
Адчуць, пражыць усёй істотай нейкі перапад вышынь — тады можна выйсці да новых думак.
15.IV.
Апошнія дні ў «ЛіМе». Сёння — усё.
17.IV.
Усё-такі, што «Неман» — добра. Варта паспрабаваць прайсці яшчэ адну жыццёвую мерку.
