Антал Гидаш (пер. Л. Мартынова):
— Тому не бывать! — возвещает мне кто-то.
А я отвечаю:
— А вот и бывать!
Лишь ради чего-нибудь.
И против чего-то.
И может поэзия существовать.
«А при невесте стыдно струсить, при дочке нельзя опускаться, от жены не скроешь правду». (Наровчатов о женщинах на войне.)
Виктор Тельпугов о Недогонове:
«Алексей Недогонов часто говорил мне, что он видит поэзию даже во сне — то в образе девушки, у которой многие просят руки, но не получают в ответ и небрежного взгляда; то в виде птицы, у которой каждое перо может стать крылом».
О. Берггольц:
Знаю, чем меня пленила
Жизнь моя, красавица,
Одарила страшной силой,
Что самой не справиться.
31.8.
Учора прыходзіў Вярцінскі. Гаворка пра Скобелева, яго вершаваную драму пра Купалу. Пра гэта, магчыма, яшчэ давядзецца пісаць. За акном — кусцяцца ў залацістым еонцы дрэвы. Мяккая пенастылая блакітнасць, чатыры лініі правадоў і роўны гул жыцця. У калідоры — бразганне, галасы, шоргат. Санітаркі, сёстры, хворыя. Субота.
У «Полымі», № 8 аповесць Т. Бондар «Жывыя жывуць». Нешта ёсць, хоць у заблытаным, выпадковым. Не, яна не няздара, гэтая Таіса. «— Каму зязюля кувала, той лета ведае...»
Скажам, простае. Прыходзіць дзяўчына да маці. «—Кахаю я яго, мама. Так кахаю, што за шчасце свае баюся». Што скажа маці? «— Не шчасця трэба баяцца, вачэй нядобрых». Не зусім матчыны словы, але ж нічога.
«У дзве солі мачаў...» «I зямля кажа...» «Не маладосцю жывём, не старасцю ўміраем...» «Крыві на крыві не відаць...» «Адна бяда — не бяда...» «Тагды маю, калі ў руках трымаю...»
«Я всею душой желал быть хорошим; но я был молод, у меня были страсти, а я был один, совершенно один, когда искал хорошего» (Толстой, «Исповедь»).
«Настоящим, задушевным рассуждением нашим было то, что мы хотим как можно больше получать денег и похвал».
«Я искал во всех знаниял и не только не нашел, но убедился, что все те, которые так же, как и я, искали в знании, точно так же ничего не нашли. И не только не нашли, но ясно признали, что то самое, что приводило меня в отчаяние — бессмыслица жизни, — единственное несомненное знание, доступное человеку».
«Суета сует, — говорит Соломон, — суета сует — все суета! Что пользы человеку от всех трудов его, которыми трудится он под солнцем. Бывает нечто, о чем говорят: «смотри, вот это новое»; но это было уже в веках, бывших прежде нас. Нет памяти о прежнем; да и о том, что будет, не останется памяти у тех, которые будут после».
«Жизнь есть то, чего не должно бы быть, — зло, и переход в ничто есть единственное благо жизни», — говорит Шопенгауэр.
«Теперь мне было ясно, что для того, чтобы человек мог жить, ему нужно или не видеть бесконечного, илииметь такое объяснение смысла жизни, при котором конечное приравнивалось бы бесконечному».
И спрашивал его народ, что же нам делать? И он сказал в ответ: у кого есть две одежды, тот отдай неимущему; и у кого есть пища, делай то же. (Луки, III, 10, 11).
«Не собирайте себе сокровищ на земле, где моль и ржа истребляют и где воры подкапывают и крадут» (Мтф. VI, 19).
4.9.
Цякуць людзі праз палату. Пайшоў Цімох Гоманаў, інжынер з мотавелазавода.
Грунтоўная, петаропкая, трохі абеларушаная гаворка. Бацька быў сакратаром райкома, памёр у 37 гадоў. Адна дзяўчынка была прыціснута варотамі — мужчыны не маглі ўзняць, а маці адна ўзняла і дастала.
Пайшоў Саша Шапіцька — дваццаць адзін год, безалаберны хлопец таксама з велазавода, разбіў галаву на футболе; плыве па жыцці не шмат думаючы, але ж па натуры кампанейскі і зусім неблагі.
Былі Шэршань з Кенькам, пасля зноў Шэршань, Шарамета з Законнікавай, Слава (ужо тройчы).
Сніцца Сяргей. 3 ім і ў снах нядобра.
Сон. Воз з вугалем. Трэба везці, але вугаль раптам знікае, вывальваецца — скрозь дзіркі.
Сон. З’яўляецца нейкі чз.лавек, злавесна загадкавы, чорназвярыны, наганяе жуць і гаворыць: прыходзь паслязаўтра.
А паслязаўтра зноў прызначае сустрэчу праз колькі дзён. I адпаведна сон зноў паўтараецца.
Сонца праз воблакі, а ўсё ж зноў і зноў сонца, цёплае і добрае.
Расказваў Мікалай Паўлавіч Сініца, ссівелы і дзядоўскага выгляду (пабіў нагу — лез на грушу і зваліўся), як у арміі пазналі, хто краў хлеб. Падсыпалі тоўчанага хімічнага алоўка ў хлеб, а пасля праверылі ва ўсіх языкі і знайшлі адразу.
Віктар Шніп («Полымя», 1985, № 8):
Яшчэ хапае ў свеце зла,
Нібыта пустазелля ў жыце.
Калі вы хочаце дабра,
Дабро тварыце.
Чаго на свеце ні было!
Ды не было вось так трывожна.
Як мы не пераможам зло,
Хто ж пераможа?
15.9.
Прафесар Барадзін Іван Фаміч:
— Ваша язва находится в таком месте, что никогда не заживет. Все равно придется к нам обращаться, только может быть уже поздно. Можете, если хотите, посоветоваться.
— Я не боюсь операции, но я свою язву никогда не лечил, диеты не соблюдал. Поэтому надеюсь с ней справиться.
Анестэзіёлаг падскочыў:
— Чем болели? Аллергия на лекарства есть?
Міхаіл Антонавіч Ажгірэй з Мінскага паштамта, чалавек універсальных практычных ведаў, былы падводнік.
Можна распыліцца і ў бальніцы: выпадковыя хаатычныя размовы, вялыя думкі, бяздумнае ўтрапенне. Плынь густога, штодзённага, хаця побач ядуць людзі, увесь час вязуць на катафалках аперыраваных людзей — апендыцыт, страўнік, ногі, ныркі і г. д.
І скавана, зацягнута нешта загадкавае і пагрозлівае, злое і цёмнае; толькі ноччу, прачнуўшыся, востра адчуеш сябе ў плыні і за ёй, падступіць да сэрца і душы трапяткое і шматаблічнае сненне, зрушыцца свядомасць і сэнсава акрэсліцца нешта больш істотнае і важнае, ад чаго захінуўся сном звыкласці і пасіўнай, непрацоўнай адзіноты.
Прыходзілі Вера Вярба і Раіса Баравікова. Вера імгненна закруціла і да шаленства давяла дзяжурнага ўрача (зрабіў заўвагу, што без халатаў): — А вы стажер или практикант? А почему у вас под халатом рубашки нет? і г. д.
Бяздзейнасць — як заўсёды, нарастание занепакоенасці і трывогі. Абрывісты ход думкі, кароткае і аблегчанае, звужанае ў аглядзе ўспрыняцце наваколля — без далечы, парыванняў, узлётаў.
Недзе да 10-га — цудоўная цеплыня ў прыродзе, запозненае сапраўднае лета, потым халодны бесперапынны цыклон з нізкім цёмным І брудным небам; халепа і вецер, няўтульнасць жыцця, якой пасуюць толькі настроі паныласці, безнадзейнасці, адзіноты. Нарэшце зноў еонца, але ўжо восеньскае, неадчэпнае ад настыласці і свежака, але ўсё яшчэ душы мілае, свойскае...
У бальніцы колькі ўжо праплыло міма мяне людзей, а ўсе ў аснове сваёй былі нязлыя, кампанейскія, ветлыя, люд просты, якога шмат што ў апошнія дзесяцігоддзі псавала (гарэлка, гропіы, блат), а ўсё застаўся свойскім, спагадным.
И. Тургенев. «Я шел среди высоких гор...»:
Я шел среди высоких гор,
Вдоль светлых рек и по долинам...
И все, что ни встречал мой взор,
Мне говорило об едином:
Я был любим! Любим я был!
Я все другое позабыл!
Сияло небо надо мной,
Шумели листья, птицы пели...
И тучки резвой чередой
Куда-то весело летели...
Дышало счастьем все кругом,
Но сердце не нуждалось в нем.
Меня несла, несла волна,
Широкая, как волны моря!
В душе стояла тишина
Превыше радости и горя...
Едва себя я сознавал:
Мне целый мир принадлежал!
Зачем не умер я тогда?
Зачем потом мы оба жили?
Прошли года... прошли года —
И ничего не подарили,
Что б было слаще и ясней
Тех глупых и блаженных дней.
Ноябрь, 1878
«Когда я лежу в постели и мрак облегает меня со всех сторон — мне постоянно чудится этот слабый и непрерывный шелест утекающей жизни.
Мне не жаль ее, не жаль того, что я мог бы еще сделать... Мне жутко» («Песочные часы»).
«Я поклонился моей улетевшей жизни — и лег в постель, как в могилу.
Ах, кабы в могилу!» («Я встал ночью...»)
Уладзімір Койныш, трохі блажны (і, вядома ж, на ўліку ў псіхдыспансеры). Працуе грузчыкам у кафэ-сталовай «Сузор’е»; яму разбіў галаву прадавец — гнаў за гарэлкаю. Адміністрацыя ўгаворвае, каб як замяць справу. Ахвочы ўсім дапамагчы, паслухмяны. Бясконца рады любой увазе. Цвёрда разважлівы ва ўсім і бясконца прастадушны. Адказвае на ўсе пытанні. Радасная мара І спадзяванне, што ажэніцца (1949 года), а ўсім расказвае, што з яго не бяруць за бяздзетнасць (даведка дыепансера).
Ноччу раптам успомнілася: мне ж трэба зрабіць юбілейнага Купалу, а я тут, узяты хваробаю і запалоханы ўрачамі, на ўсё забыўся. Дзіва што забудзеш! На кожным абходзе прафесар, загадчыца аддзялення і яшчэ нейкія халаты: — Вам яшчэ трэба жыць. Ваша язва незагойная. Пазней будзе ўжо позна. Такія язвы лёгка перараджаюцца...
Але ж не згадзіўся. Але ж паспрабую лячыцца сам.
I усё ж — кніжкі і ручку ў рукі, час працаваць.
Палатныя жарты: пойдзем да дзяўчат у рэанімацыю.
Мяне абплыла ўжо недзе чацвёртая змена.
А. Твардовский. «Письмо о л-ре». М., 1985, с. 126:
